سى سال در علم؛ نهضت هاى دوره اى در تولید دانش

این مقاله تحلیلی، ارتباط میان عوامل جغرافیای سیاسی و فعالیت های علمی را مبتنی بر داده های مربوط به مقالات منتشر شده در یک دوره 30 ساله (1980 تا 2009) مورد بررسی قرار میدهد. این تحلیل با استفاده از روش های کتاب شناختی، بر نهضت های بزرگ دوره ای در جغرافیای سیاسی تولید دانش تمرکز می کند. در وهله اول، سیر تکاملی بروندادهای علمی مربوط به کشورهای شوروی سابق و بلوک شرق و سپس آسیای میانه مورد بررسی قرار می گیرد؛ پس از آن چگونگی شکل گیری مجدد نقشه جهانی علم در آسیا بررسی می شود. فروپاشی شوری سابق در سال 1991، به نوعی تاثیر عمیقی بر تولید علم در اکثر کشورهای عضو پیمان ورشو داشته است. در حالی که اکثر جمهوری هایی که شوری سابق را شکل میدادند شاهد افول تولیدات علمی خود بودند. بسیاری از کشورهای اقماری اتحاد جماهیر شوروی، نظیر لهستان و نیز کشور های لیتوانی و استونی که از اتحاد جماهیر شوروی خارج شدند، به سرعت مشارکت خود را در علم جهانی افزایش دادند. در کل، رشد تولید علم در آسیای میانه، با حضور ایران و ترکیه در خط مقدم کشورهای این منطقه، سریع بوده است (تقریبا 4 برابر سریع تر از سطح رشد جهانی)؛ بویژه کشور ایران در تقویت قابلیت های علمی خود بیشترین سرعتی را که جهان در طی دو دهه اخیر شاهد آن بود، از خود نشان داده است. رشد علمی ایران حاکی از تاکید آن بر حوزه های علمی راهبردی و خاص می باشد و شاید بتوان گفت که این رشد نتیجه برنامه های توسعه ای فناوری هسته ای بحث برانگیز ایران باشد.