بررسی عوامل تعیین‌کننده سود خالص در بانکداری بدون ربا با تاکید بر تفاوت سود قطعی و علی‌الحساب (مطالعه موردی: نظام بانکداری بدون ربا ایران)

بر اساس قانون بانکداری بدون ربا، بانک مجاز است سپرده‌هایی که نزد بانک به امانت گذاشته می‌شود را به وکالت یا وصایت از سپرده‌گذار در طرح‌های سودده به‌ کاربرده و در پایان سال مالی سود حاصله از فرآیندهای اقتصادی را پس از کسر حق‌الوکاله و مالیات‌های متعلقه بین خود و سپرده‌گذار تقسیم نماید. مهمترین ویژگی قانون بانکداری بدون ربا، تغییر نظام تجهیز و تخصیص منابع، معرفی عقود مشارکتی و مبادله‌ای و حذف ربا از نظام بانکی در کنار جایگزین نمودن نرخ سود علی‌الحساب در عقود با بازدهی متغییر است. در این پژوهش به‌منظور ارزیابی اهمیت عملکرد مطابق قانون بانکداری بدون ربا در سودآوری بانک­های سیستم بانکی ایران، عوامل موثر بر سود خالص بانک­ها در دوره 1386-1392 مورد بررسی قرارگرفته است. بر اساس نتایج پژوهش با افزایش یک‌درصدی در تفاوت سود علی‌الحساب و قطعی، سود خالص بانک ها 0.11 درصد افزایش خواهد داشت که رقم قابل‌توجهی است. به‌عبارت‌ دیگر چنانچه عملکرد بانک ها بر اساس این اصل مهم بانکداری بدون ربا باشد، نه‌ تنها تاثیر منفی بر سود دهی خالص بانک نخواهد داشت، بلکه منجر به افزایش سود خالص نیز خواهد شد. به‌علاوه عملکرد قانون‌مدار و کارآمد بانک در اعطای واقعی سود علی‌الحساب و محاسبه رقم قطعی این سود در پایان دوره، می تواند مشوق بزرگی برای جذب منابع بانکی باشد و شبهه نزدیک شدن ماهیت برخی از عقود با بازدهی متغییر به قراردادهای ربوی را از میان بردارد.