بررسی مقایسه‌ای مفهوم شان در الگوی مصرف فرد مسلمان و نظریه مصرف متظاهرانه

یکی از مسائلی که در فقه جایگاه مهم و البته مبهم دارد، مسئله‌‌ «شان» است. این مسئله به دلایلی از ‌جمله قرابت مفهومی بسیار با عرف چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. مسئله «شان» با توجه به کاربرد گسترده‌ای که در مسائل فقهی به ویژه خمس، نفقه، زکات، حج و دیون دارد می‌تواند یکی از مهمترین و تعیین‌کننده‌ترین عوامل در استخراج الگوی مصرف و هزینه‌کرد انسان مسلمان باشد. همچنین نظریه مصرف تظاهری که نخستین بار توسط جان را مطرح و توسط وبلن نظریه‌پردازی شد با مفهوم شان که روی دیگر آن موقعیت اجتماعی و اعتبار فرد می‌باشد، ارتباط تنگاتنگ دارد. از اینرو مقاله درصددگویی به این سوال است که چه ارتباطی بین این دو نظریه که یکی در ادبیات فقهی اقتصاد اسلامی و دیگری در نظریات اقتصاد متعارف مطرح است تا با بررسی نقاط قوت و ضعف هر یک به الگوی روشن‌تر و کارآمدتری از مصرف اسلامی نائل شویم. این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی هر یک از این دو دیدگاه و مقایسه‌ آنها پرداخته و از آنجا که بصورت اکتشافی به دنبال رسیدن به پاسخ مسئله تحقیق است فرضیه‌ای برای آن وجود ندارد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد مصرف متظاهرانه با وجود دارابودن نقاط مثبتی چون تسریع رشد اقتصادی و بیان منزلت اجتماعی فرد، دارای آثار سوء اقتصادی، اجتماعی و حتی روانی می‌باشد که سبب مصرف‌گرایی شدید در جوامع غربی شده ‌است. اما مصرف منطبق بر شان در اقتصاد اسلامی نه تنها نقاط مثبت مصرف متظاهرانه را داراست بلکه دارای نقاط مثبت بیشتری همچون کاهش شکاف طبقاتی بوده و فاقد نقاط ضعف و آثار مخرب مصرف متظاهرانه می‌باشد؛ بنابراین الگوی بهینه‌ای برای مصرف فرد مسلمان می‌باشد.

A Comparative Analysis of The Concept of Status in A Muslim Consumption Pattern and The Conspicuous Consumption Theory

One of the issues with an important but vague place in jurisprudence is the matter of Shaan (status). For many reasons, among them the conceptual propinquity with custom and customary issues, it has been neglected. ‘Shaan’, regarding its widespread usage in juridical issues particularly in Khoms, Nafaqe, Zakat, Hajj and Doyon, can be one of the most significant and determinant factors in inferring the Muslim (Islamic) pattern of consumption. The main question of this paper is that which are relations between theory of Shaan theory of conspicuous consumption, the first menthioned by John Rae and theorised by Veblen. The methodology of this paper is based on librariyal studies and with Descriptive analytical approach.Research findings show that despite that conspicuous consumption has positives such as acceleration of economic growth and explanation of social status but has adverse effects on economic, social and psychological, which causes excessive consumerism in Western societies. But the consumption in accordance with Shaan in Islamic economics has not only the positives of conspicuous consumption but also has more positive points such as reducing the class gap and no weaknesses and the potential harmful effects of this. So it is the optimal pattern of consumption of a Muslim.