مبانی نهادی حکمرانی عادلانۀ مالیاتی؛ رویکردی اسلامی

مالیات‌ستانی ضمن تاثیرگذاری بر انتخاب‌های افراد جامعه، تعیین‌گر نوع رابطۀ دولت با مردم و تا حدی کیفیت رابطه افراد جامعه با یکدیگر است. ازجمله دستورکارهای سیاست‌گذاری اقتصادی، توجه به ابعاد و مشخصات یک حکمرانی مالیاتی مطلوب یا عادلانه است. هدف این مقاله استخراج مشخصات یک نظام عادلانه مالیاتی است؛ بر این اساس سوال این پژوهش بدین شرح است که «از منظری اسلامی، یک حکمرانی عادلانه مالیاتی از چه مبانی نهادی یا قواعدی برخوردار است؟» این تحقیق از نوع اکتشافی بوده و به شکل پیشینی واجد فرضیاتی در باب مشخصات یک حکمرانی عادلانه مالیاتی نیست؛ بدین منظور با تمرکز بر سۀ مولفۀ اصلی در یک فضای حکمرانی و نیز سه کارکرد اصلی مالیات، جغرافیای «حکمرانی مالیاتی» را مورد دقت قرار داده‌ایم. سپس بر اساس درک خویش از عدالت اسلامی، قواعد لازم‌الرعایه در هر یک از نُه بخش ساختار حکمرانی مالیاتی تصریح گردید. نتیجۀ نهایی این مطالعه، پانزده قاعده ناظر به ابعاد و سطوح مختلف ساختار حکمرانی مالیاتی در نه بخش پیش‌گفته است؛ این اصول می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای اصلاح یا ارزیابی یک نظام مالیاتی از یک منظر اسلامی در باب عدالت مورد استفاده قرار گیرد.

institutional foundations of just tax governance; an islamic approach

taxation, while influencing the choices of individuals in society, determines the type of government relations with the people and to some extent the quality of the relationship of individuals in society. one of the agendas of economic policymaking is to pay attention to the dimensions and characteristics of desirable or fair tax governance. the purpose of this article is to extract the characteristics of a fair tax system; accordingly, the question of this research is: from an islamic approach, what are the institutional principles or rules of a fair tax governance? this research is exploratory and does not have a priori assumptions about the characteristics of a fair tax administration; to this end, by focusing on the three main components of governance as well as the three main functions of taxation, we have considered the area of tax governance. then, based on our understanding of islamic justice, the rules that govern each of the nine sections of the tax governance structure. the final result of this study is fifteen rules that govern the various dimensions and levels of the tax governance structure; these rules can be used as a basis for reforming or evaluating a tax system from an islamic just perspective.