تحلیل انطباق عملیات و صورت‌های مالی بانک‌ها در بخش ارزی بر ضوابط بانکداری بدون‌ربا

اجرای صحیح عقود مصرح در قانون عملیات بانکی بدون‌ربا، مستلزم به‌کارگیری ضوابط حسابداری ویژه‌ای است که منعکس کننده رویکرد بانکداری بدون‌ربا در صورت‌های مالی بانک‌ها باشد. از جمله این ضوابط می‌توان به تفکیک درآمدهای بانک به مشاع و غیرمشاع و تدوین صورت حق‌الوکاله (یا صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری) اشاره نمود. این ضوابط باید هم در خصوص بخش ریالی و هم در خصوص بخش ارزی فعالیت‌های بانک مدنظر قرار گیرد. در مقاله حاضر با تحلیل مفاد مقررات بانک مرکزی در خصوص محاسبه سود مشاع و تسهیم سود مازاد، و بررسی صورت‌های مالی سال‌های گذشته بانک‌ها و صورت‌های مالی بانکی استاندارد ابلاغی بانک مرکزی، نشان داده می‌شود که فرآیندهای حسابداری مربوط به سپرده‌ها و تسهیلات ارزی، متفاوت با بخش ریالی بوده و اقتضائات بانکداری بدون‌ربا را محقق نمی‌نماید. این مساله موجب می‌شود اموری نظیر «علی‌الحساب بودن سود پرداختی» و «به‌کارگیری مشاع سپرده‌ها» در خصوص سپرده‌های ارزی بانک‌ها، عملاً امکان تحقق نداشته باشد. در واقع روال‌های حسابداری فعلی در خصوص منابع و مصارف ارزی بانک‌ها، کاملاً مشابه روال‌های تعریف شده در بانکداری متعارف (ربوی) است. این در حالی است که استانداردهای شرعی و حسابداری بین‌المللی در این حوزه و همچنین صورت‌های مالی بانک‌های اسلامی مطرح خارجی، هیچ‌گونه تمایزی میان واحدهای پولی سپرده‌های جذب شده بانک‌های اسلامی در این موضوع قائل نمی‌شوند. به‌منظور اصلاح این نقیصه، پیشنهاداتی در لایه مقررات و استانداردهای مربوطه ارائه شده است.

Investigating the Compliance of Operations and Financial Statements of Banks in the Foreign Exchange Sector WithInterestFree Banking Standards

The proper fulfillment of the contracts specified in the UsuryFree Banking Act requires the implementation of special accounting rules which reflects the UsuryFree banking approach in the financial statements of the banks. Among these criteria, is the separation of bank income from Joint / Nonjoint activities, and the formulation of Performance Statement of Investment Deposits. These criteria should be considered both in the domestic and foreign currency sector of the bank financial statements.Through the analysis of Iran Central Bank’s regulations on the calculation of Joint Revenues and the sharing of surplus earnings, and also by the examination of former financial statements of banks and the standard financial statements announced by the CBI, we show that the accounting processes related to foreign exchange deposits and facilities, is different from the Rial sector and does not fulfill the requirements of UsuryFree banking approach. This makes it virtually impossible to implement issues such as "Alaalhesab Interest on investment deposits" and "utilization of investment deposits in joint activities".In fact, the current accounting practices regarding banks’ foreign exchange assets and liabilities are exactly the same as those defined in conventional banking. Despite, Analyzing the international Shariacompliant accounting standards, as well as the financial statements of foreign Islamic banks, shows that they do not distinguish between the monetary units of Islamic banks deposits in this regard. In order to remedy this defect in the banking system of Iran, suggestions are presented regarding the relevant regulations and standards.