ابعاد شناخت ربای جاهلی

با ورود نظام سرمایه داری و صنعت بانکداری مبتنی بر بهره، به حوزه اقتصادی کشورهای اسلامی،‌دانشمندان مسلمان برای ایجاد سازگاری بین این نظام و حکم حرمت ربا، نظریه های مختلفی برای  محدودکردن قلمرو حرمت ربا  ارائه داده اند، و برای اثبات نظریه خود ادله‌ای آورده‌اند، یکی از مهمترین استدلال‌هایی که طراحان این نظریه‌ها به آن تمسّک کرده‌اند ادعای اختصاص حرمت ربا، به ربای رائج در عصر جاهلی و زمان نزول وحی است و هر کدام  تصویر خاصی ازربای متداول در آن زمان ارائه داده‌اند و حکم حرمت ربا را به آن اختصاص داده‌اند. نظریه‌ پردازان ربا و بهره معتقدند، همه آیات ربا ناظر به ربای رایج در عصر تشریع (ربای جاهلی) است، چرا که این آیات با مفروض گرفتن تعریف ربا، به بیان احکام و عواقب دنیوی و اخروی آن پرداخته‌اند، بنابراین هر نوع اظهار نظر پیرامون آیات ربا متوقف بر شناخت دقیق و صحیح از ربای جاهلی است. این تحقیق که از جهت منابع، کتابخانه‌ای و از جهت روش تحقیق، تحلیلی و  توصیفی است، با مراجعه به متون تاریخی، تفسیری، روایی و فقهی و با تجزیه و تحلیلی محتوایی به دنبال پژوهش از ماهیت ربای جاهلی است و  فرضیه تحقیق این است که: «ربای جاهلی از جهت حقوقی گاهی در افزایش مبلغ بدهی در قبال تمدید سررسید بدهی و گاهی گرفتن زیاده برای اعطای قرض بود، از جهت کاربرد نیز گاهی برای قرض‌های مصرفی وگاهی برای قرض‌های سرمایه‌گذاری بود و از جهت نرخ، از نرخ بهره کم شروع می‌شد و در مواردی به صددرصد (دو برابر کردن اصل سرمایه و بدهی) می‌رسید». رباخواری در عصر جاهلی و همزمان بانزول وحی، به شیوه های مختلف بین اعراب متداول بوده که شناسائی این شیوه ها در تفسیر آیات وروایات مربوط به ربا و در نتیجه برای استنباط احکام شرعی ازآنها بسیار ضرورت دارد.

The Characteristic of Riba Before the Emergence of Islam

By the emergence of capitalistic economics and interestbased banking systems in the Islamic world, Muslim scholars get obliged to theorize  the concept of Riba in a way to limit the borders of that for the sake of solving the problem of interest. In this way, they made use of different justifications. One of them is the point that the prohibition of Riba in Islamic economic thought is just about that kind of Riba which was dominant before the emergence of Islam; and every scholar has considered his ideas about that kind of Riba.       Most of Muslim economists believe that all of the verses in Quran which are about Riba, are confined to the Riba prevalent in that time not all kinds of Riba. This is because of the fact that these verses have presupposed the meaning of Riba and continued to explain its results in this world and hereafter. So, any suggestion about this topic will depend on the kind of Riba prevalent before Islam.     This paper which is a theoretical one refers to the history, Tafsir, Hadith and Figh to analyze the nature of Riba before the emergence of Islam. Our  hypothesis is: Riba before the emergence of Islam was sometime to add to the principal, sometimes to postpone the deadline of the debt, and sometimes to receive more in a borrowing. Considering its application, it was sometimes for consumption and sometimes for investment purposes. And finally considering its rates, it was sometimes with low interest and sometimes with high ones. After the emergence of Islam, Riba was prevalent in different forms. Understanding these forms will help us to understand the verses better and be able to find the Ahkam in a more accurate way.