چالش‌‌های بانک در اجرای قرارداد مشارکت در سود و زیان و راهکارهای آن

مشارکت یکی از روش‌‌های تامین مالی فعالیت‌‌های اقتصادی است که مورد تایید اسلام بوده و بر اساس مبنای فقهی آن، از درهم‌‌آمیختن سرمایه شرکاء شکل می‌‌گیرد و همه شرکاء حق دخالت و نظارت بر فعالیت اقتصادی و مدیریت آن را دارند؛ از جمله اساسی‌‌ترین مفاهیم قرارداد مشارکت، تقسیم سود و زیان در انتهای فعالیت اقتصادی و یا قرارداد، به نسبت سرمایه هر کدام از شرکاء است. مهم‌‌ترین چالش‌‌هایی که بانک در اجرای صحیح قرارداد مشارکت با آن‌‌ها مواجه است، عبارت‌‌اند از: الف. لزوم نظارت و دخالت در فعالیت اقتصادی و در نتیجه استفاده از برخی ناظران که موجب افزایش هزینه‌‌های بانک خواهد شد؛ ب. مشکل اطلاعات نامتقارن و بی‌‌اعتمادی به گزارش سود و زیان از طرف متقاضی؛ ج. نااطمینانی نسبت به نتایج فعالیت اقتصادی و در نتیجه، ریسک سوخت‌‌ شدن منابع و ریسک بازار. اجرای صحیح قرارداد مشارکت، علی‌‌رغم وجود چالش‌‌های مذکور، نتایج مطلوب اقتصادی خواهد داشت که هزینه‌‌های مربوط به چالش‌‌های فوق را برطرف خواهد کرد. برخی از نتایج مطلوب اقتصادی عبارت‌‌اند از: توزیع عادلانه درآمد؛ کاهش فشارهای تورمی و هزینه تولید؛ افزایش بهره‌‌وری؛ افزایش سرمایه‌‌گذاری و اشتغال؛ نیاز نبودن به وثیقه و‌‌ توزیع ریسک. برای اجرای صحیح قرارداد مشارکت و نیز برطرف‌‌ کردن چالش‌‌های مذکور راهکارهایی ارائه شده است که عبارت‌‌اند از: مشارکت کاهش‌‌یابنده (فروش تدریجی سهم بانک به متقاضی)؛ قراردادهای تشویقی (تحریک متقاضی به تلاش بیشتر و ارائۀ گزارش صحیح سود و زیان)؛ بیمۀ قراردادها؛ در نظر گرفتن حساب ویژه برای زیان‌‌های احتمالی؛ توزیع ریسک تسهیلات پرداختی و کاهش سهم سود بانک (برای مقابله با شوک‌‌های اقتصادی و دوران رکود).