بازخوانی مفهوم «قرض» در قرآن کریم؛ با تکیه بر انسان‏‌شناسی اقتصادی

«قرض» مفهومی اقتصادی است که بارها در قرآن کریم از آن یاد شده و به صورت ویژه مورد سفارش قرار گرفته است. بر همین اساس در طول تاریخ جهان اسلام، مفسران قرآن کریم و نیز فقیهانِ مسلمان بحث‏های فراوانی پیرامون این مفهوم کلیدی مطرح نموده‏اند. با این حال، این عالمان تلاش چندانی جهت ارائه تصویری واضح از قرض در عصر نزول با تکیه بر شواهد تاریخی نکرده‏اند. از همین روی، این نوشتار می‏کوشد برای تبیین دقیق‏تر این مفهوم و چرایی اهمیت آن، از دستاوردهای علم انسان‏شناسی اقتصادی در حوزه «دهش» (مبادله هدیه‏ای) استفاده کند. بر این اساس، «قرض» مبادله‏ای هدیه‏ای است که مبتنی‌بر مراحل سه‏گانه‏ی «دادن اموال»، «دریافت کردن آنها» و سپس «جبران نمودن»، در پی ایجاد یا تثبیت روابط اجتماعی بین مُقرض (قرض‌دهنده) و مُقترض (قرض‌گیرنده) است. قرآن کریم با داشتن نگاه ابزاری به اموال و دارایی‏های جابجاشده در «قرض» که باعث ایجاد وضعیت دو سویه‏ی رفت و برگشتی بین مقرض و مقترض می‏شود، خواهان گسترش همکاری‏های جمعی و تقویت همبستگی‏های بینافردی در جامعه اسلامی است.