تبیین تطبیقی الگوی روابط خارجی ایران در دو دولت بازرگان و هاشمی رفسنجانی

بعد از وقوع انقلاب اسلامی، روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران با تاثیر از متغیرهای چهارگانه ساختار نظام بین‌الملل، نیازهای داخلی، نگرش نخبگان تصمیم‌گیرنده و ژئوپلتیک با یک تغییر جهت اساسی مواجه شد و این تغییرات را می‌توان در شکل‌گیری مرزهای جدید در روابط خارجی دوره‌های اول و سوم مشاهده کرد. آنچه که در این رابطه قابل توجه است، نوع روابط خارجی متفاوت در دوره‌های مختلف حیات نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و از جمله دوره اول یعنی حاکمیت واقع‌گرایان منفعت محور با ریاست بازرگان با دوره سوم یعنی حاکمیت عملگرایان مصلحت‌محور با ریاست هاشمی رفسنجانی است. حال این سوال اساسی قابل طرح است که چه الگوهایی را می‌توان براساس متغیرهای چهارگانه فوق در روابط خارجی دوره اول و سوم جمهوری اسلامی ایران تدوین نمود؟ یافته‌های این پژوهش بر این مبنا است که متغیرهای تاثیرگذار در روابط خارجی دوره‌های اول و سوم با توجه به اهمیت و وزن متفاوت چهار متغیر ساختار نظام بین‌الملل، نیازهای داخلی، نگرش نخبگان تصمیم‌گیرنده و ژئوپلتیک در تعریف نقش‌ها و اهداف ملی و سمت‌گیری‌ها و اجرای آن‌ها در روابط خارجی الگوهای متفاوتی را در این دو دوره بوجود آورده است. در واقع،  تاثیرگذاری و وزن متفاوت  این چهار متغیر اساسی منجر  به تعریف متفاوت نقش‌ها و اهداف ملی و اتخاذ سمت‌گیری و اجرای آنها در روابط خارجی این دو دوره شده است. روش تحقیق در این پژوهش تبیینی و روش گردآوری داده منابع کتابخانه‌ای، اسنادی و اینترنتی است.

Comparative Study of Iran's Foreign Relations Patterns in the Bazargan and Hashemi Rafsanjani Era

After the occurrence of the Islamic revolution, foreign relations in the Islamic Republic of Iran have confronted with a substantial orientation change under the influence of fourfold variables of the international system structure, internal demands, elites decision makers' attitudes and geopolitics which could be observed in formation of the burdens of foreign relations in the first and third periods. What is considerable in this regard is the kind of several foreign relations in different periods of political system life in the Islamic Republic of Iran and including the first period i.e. dominance profit – centered realists with third period i.e. pragmaticoriented functionalists dominance. Now, this basic question could be pointed out that which patterns could be formulated based on the above four – fold variables in foreign relations of the first and third in the Islamic Republic of Iran. The findings of this research are based on this that the influential factors on the foreign relations in the first and third periods regarding the importance and different weight of four variables of international system structure, internal demands, elites decision makers attitudes and geopolitics in the definition of national roles and purposes and orientations and performing them in foreign relations have created different patterns periods. Indeed, influencing and different weight of these four fundamental variables have leaded to different definition of national roles and purposes and take orientations and performing them in foreign relations of both of these periods