نقش روحانیون اصفهان در تحولات نهضت ملّی شدن صنعت نفت (1329-1332ش/1950-1953م)

با توجه به تاثیر سرنوشت ساز نهضت ملّی صنعت نفت در تاریخ معاصر ایران و نقش مهمی که روحانیون ایران در این امر بر عهده گرفتند، مقاله حاضر برآن است تا نقش روحانیون اصفهان را در این برهه تاریخی مورد ارزیابی قرار دهد. روحانیون اصفهان چه اندازه در به حرکت درآوردن و هدایت جنبش های مردمی به نفع نهضت نقش داشتند؟ دخالت آنان چه دستاوردهایی را برای نیروهای مذهبی به همراه آورد؟ آیا آنها توانستند اعتماد نسل جوان را برای مبارزات بعدی جلب کنند؟ بررسی سوالات مورد نظر بر این فرض مبتنی است که روحانیون در جامعه آن روز اصفهان از نفوذ زیادی برخوردار بودند. رویکرد مقاله پیش رو توصیفی تحلیلی است و بر اساس منابع آرشیوی، کتابخانه ای و پژوهش میدانی صورت گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نیروهای مذهبی اصفهان قدرت برانگیختن جنبش های مردمی را دارا بودند و به تبع آیت الله کاشانی از این قدرت به نفع نهضت استفاده کردند. ولی پس از اختلاف بین سران نهضت، اکثر روحانیون اصفهان به دلایل مختلف از جمله قدرت یافتن روز افزون حزب توده از دکتر مصدق روی گردان شدند و در برابر کودتا محافظه کاری پیشه کردند. بیشتر جوانان اصفهان با مشاهده این رویکرد، برای ادامه مبارزه علیه استبداد از «نیروی مذهب» دلسرد شدند. این روند تا زمان ورود آیت الله خمینی به صحنه سیاست ادامه داشت.

The role of Esfahan’s clerics in the development of the oil nationalization movement

Oil nationalization movement had a decisive influence on Iran#039;s contemporary history and the clerics played an important role in this field. So, this article is going to evaluate the role of Esfahan’s clerics in that period of history and answer the following questions. How much the clerics were involved in mobilization and leading the popular movements in favor of the oil nationalization movement? What outcomes could they bring for the religious forces? Were they be able to attract the young generations’ attention and trust for the next struggle? Studying these questions is based on this theory that the clerics were highly influential in the society of those previous days. This is a descriptive and analytical article which is done based on archive, library and field research sources. Research findings show that Esfahan’s religious forces were able to simulate the popular movements, therefore, Ayatollah Kashani used this power for the benefit of movement. But after a dispute between the leaders of the movement, most clerics turned away from doctor Mosaddegh for different reasons including the increasing power of Tudeh party and took a conservative action against coup. Observing this attempt, most the young were disappointed from “power of religion” to continue the fight against dictatorship. This trend continued until the arrival of Ayatollah Khomeini in politics.