بررسی جایگاه و مولفه های تاریخنویسی محلّی عصر صفویه

تاریخنویسی محلّی در عصر صفویه از مقولههایی است که کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. شاید دیدگاه تندروانهای که دوره صفویه را زمانه انحطاط دانش و ادبیات و تاریخنگاری میپنداشته است در عدم توجه به این شاخه مهم از تاریخنگاری موثر بوده و در چگونگی و چرایی آن ارزیابیهای متفاوتی را رقم زده است. از این رو، بازکاوی این مقوله می تواند در تصحیح و تعدیل این دیدگاه ها راه گشا باشد.در این مقاله، علاوه بر بیان دیدگاههای گوناگون، جایگاه تاریخنویسی محلّی در عصر صفویه، ویژگیها و مولفههای آن، انگیزههای مولفان از نگارش این تواریخ بررسی شده و فهرستی از این دست تواریخ با تعیین حوزه جغرافیایی اثر ارایه شده است.اساس مقاله حاضر بر بنیاد این پرسش ها سامان یافته است که آیا در دوره صفویه در تداوم سنّت تاریخنویسی محلّی مورخان ایرانی در دوره های پیشین، اینگونه تواریخ تالیف شدهاند؟ یا خیر؟ آیا تاریخ نویسی محلّی در عهد صفویه از رونق برخوردار بوده یا ضعف؟ و مولفههای این تواریخ و انگیزههای مولفان آنها چه بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که در عهد صفویه سنّت تاریخ نویسی محلّی، هرچند نه پُررونق، تداوم داشته امّا سیاست تمرکزگرایی صفویه، نیاز به مشروعیت بخشی به حاکمیت سلسله، و برافتادن حکومت های محلّی، تمایل به تاریخ نویسی عمومی و سلسله ای را نسبت به تاریخ محلّی تقویت کرد.