تحولات زمینداری ومالکیت در سیستان دوره پهلوی اول

در سیستان «زمین» همواره عامل اصلی بسیاری از حوادث و تحولات تاریخی بوده است؛ بهطوریکه در طول قرنها باعث پدید آمدن یک نظام زمینداری کهن، منسجم، مستدام و منطبق بر شرایط محیطی،اجتماعی و اقتصادی شده است. این روند تا دوره ناصرالدین شاه قاجار ادامه یافت. در اوایل دوره ناصری،اراضی سیستان خالصه اعلام شد و به صورت استیجاری در اختیار سرداران و خوانین (مستاجران خاص) قرار گرفت. با این تحول سایر انواع مالکیت ها در سیستان از بین رفت. این شیوه تا سال 1311ش ادامه یافت؛ اما در این سال، به دستور دولت، تحولاتی در این شیوه بهوجود آمد و و اراضی سیستان به صورت سهام اجاره ای به عموم اهالی سیستان واگذار شد. (مستاجران عام) این شیوه مستاجری از سال 1311تا 1316ش به مدت پنج سال بر نظام ارضی منطقه حاکم بود. در این سال هییت وزیران قانون فروش اراضی سیستان را به تصویب رساند؛ اما این اقدام نیز مشکلات ارضی و اختلافات منطقهای را پایان نداد و پیامدهایی بهدنبال داشت. این تکاپوها با تلاشهای دولت برای کاهش قدرت سرداران زمین دار مصادف بود. بهطورکلی میتوان تحولات مالکیتی سیستان در دوره پهلوی اول را به سه دوره مستاجری، مدیری و خصوصی تقسیم کرد. این مقاله بهدنبال یافتن پاسخی برای این سوالات است: چرا پهلوی اول به تقسیم اراضی سیستان دست زد؟ پیشینه و زمینههای این کار چه بوده است؟ پیامدهای انجام آن در سیستان چیست و نقش زمین داران سیستان در تحولات این دوره چگونه ارزیابی میشود؟