واکاوی کشمکش ملکی رودانی‌ها و ابراهیم‌خان قوام‌الملک با تکیه بر اسناد (1313تا 1332 ش)

از اواخر سلطنت قاجار جمع‌آوری مالیات برخی مناطق هرمزگان فعلی مانند رودان و منطقه احمدی در اختیار خاندان قوام‌الملک قرار گرفت، ولی در تقسیمات کشوری سال 1316ش بندرعباس، رودان و میناب بخشی از استان هشتم با مرکزیت کرمان شد. از سال 1313ش میان ابراهیم‌خان قوام و مالکین رودان اختلاف‌نظرهایی در مورد زمین‌های زراعی بروز کرد که حدود بیست سال به طول انجامید. قوام به استناد قبض‌‌های مالیاتی زمان حبیب‌الله خان قوام‌الملک، تمام زمین‌های مرغوب و حتی موقوفی را به نام خود ثبت نمود. مالکان رودان هم در واکنش به این اقدام دست به شکایت زدند. بنابراین کشمکشی بیست‌ساله میان طرفین آغاز شد. هدف مقاله حاضر پاسخ به این سوال است که چه عواملی بر طولانی‌شدن دعوای حقوقی ابراهیم قوام و مالکان رودانی موثر بود و نتیجه نهایی آن را رقم زد؟ داده‌‌های پژوهش حاضر عمدتاً از مرکز اسناد شورای اسلامی (کمام)، و مرکز اسناد ملی (ساکما) گردآوری شده است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که ابراهیم قوام با تکیه بر عواملی چون نفوذ در دربار سلطنتی، حمایت انگلستان، استفاده از چریک‌‌‌‌های منطقه فارس و قبیله طاهرزائی، و همچنین تطمیع مقامات محلی تلاش کرد مالکیت خود بر زمین‌‌های رودان را تثبیت کند، اما سرانجام عواملی چون سقوط جایگاه خاندان قوام در دربار پهلوی، روی کار آمدن مصدق و ظهور فضای انگلیسی‌‌ستیزی، و همچنین تلاش‌های بی‌وقفه مردم رودان، خاندان قوام را در دستیابی به هدف خود ناکام گذاشت.

an analysis of the civil conflict between the roudanis and ibrahim qavam al-mulk based on documents (1934-1953)

from the end of the qajar dynasty, tax collection was given to the ghavam-ol-molk family in some parts of present-day hormozgan, such as rudan and ahmadi, but in 1316, bandar abbas, rudan, and minab became part of the eighth province with kerman as its center. from 1313 ah, disputes arose between ibrahim khan qavam and the owners of rudan over agricultural lands, which lasted for about twenty years. qavam, based on the tax receipts of habibullah khan qavam, registered all the good lands and even endowments in his name. the owners of rudan also responded to this action to seek their rights. thus the twenty-year conflict between the two sides began a. this article aims to answer the question of what factors contributed to the prolongation of the legal dispute between ibrahim qavam and the owners of roudani and determine the final result. the data were collected mainly from the islamic council documentation center (kamam) and the national documentation center (sakma). findings show that ibrahim ghavam tried to take ownership of the rudan lands by relying on factors such as influencing the royal court, british support, using the guerrillas of the fars region and the taherzai tribe, as well as bribing local officials. but finally, factors such as the fall of the qawam family’s position in the pahlavi court, the rise of mossadegh, and the emergence of an anti-british atmosphere, as well as the continuous efforts of the rhodan people, failed the qawam family in achieving their goal.