بررسی عوامل رشد و گسترش مکتب کلامی معتزله در خوزستان (سده‌ 2 تا 4هجری)

مکتب کلامی معتزله یکی از مهم‌ترین مکاتب کلامی و فکری اسلامی است که از قرن دوم تا پنجم هجری در جهان اسلام هواخواهان بسیاری داشت. این مکتب فکری را در اوایل قرن دوم هجری واصل بن عطا (ف:131ق) در بصره بنیان نهاد و به سرعت در سایر سرزمین های اسلامی گسترش یافت. خوزستان نیز به دلیل پیوستگی جغرافیایی به بصره خیلی زود تحت تاثیر این جریان فکری قرار گرفت؛ به طوری که بنا بر تصریح منابع تاریخی و جغرافیایی، رواج این مکتب در خوزستان بیش از هر سرزمین دیگری بوده است. این پژوهش بر آن است تا با نگاهی تحلیلی به بررسی و تبیین دلایل رشد و گسترش این مکتب کلامی در خوزستان و فراز و فرودهای تاریخی آن در این منطقه بپردازد. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که چه عواملی موجب رشد و گسترش اندیشه های اعتزالی در خوزستان شد؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که عواملی چون پیوستگی جغرافیایی و فرهنگی خوزستان به خاستگاه معتزله (بصره)، تنوع و تکثر مذهبی خوزستان و اشتیاق عموم مردم آن  اعم از خواص و عوام  به مباحث کلامی موجب رشد و گسترش معتزله در خوزستان گردیده بود.

investigating the growth and expansion factors of the mu’tazilite theological school in khuzestan (2nd to 4th century ah)

the mu’tazilite theological school is one of the most important islamic theological and intellectual schools that had many supporters in the islamic world from the second to the fifth century ah. this school of thought was founded in the early second century ah by wasel ibn atta (d. 131 ah) in basra and quickly spread to other islamic lands. khuzestan was also affected by this current of thought very soon due to its geographical connection to basra; according to historical and geographical sources, the prevalence of this school in khuzestan has been more than any other land. this research intends to study and explain the reasons for the growth and expansion of this theological school in khuzestan and its historical ups and downs in this region with an analytical look. the main question of the present study is what factors led to the growth and expansion of etezali ideas in khuzestan? findings show that factors such as the geographical and cultural affiliation of khuzestan to the origin of the mu’tazilites (basra), the religious diversity of khuzestan and the general desire of its people - including properties and the general public - for theological discussions led to the expansion of the mu’tazilites in khuzestan.