قلعۀ ماکو در منازعات صفویان و عثمانی‌ها

با شکل‌گیری حکومت صفوی و آغاز جنگ‌های ایران و عثمانی در شمال‌غرب ایران، ناحیۀ ماکو به مرکزیت قلعۀ ماکو، به عنوان یکی از معابر ارتباطی ایران با شرق آناطولی در میانه و کانون این نبردها قرار گرفت و حاکمیت این قلعه بارها میان صفویان و عثمانی‎ها دست به دست شد. مسئله این است که قلعۀ ماکو چه موقعیتی در منازعات صفویان و عثمانی‎ها داشت؟ در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی، جایگاه قلعۀ ماکو در منازعات حکومت صفوی و عثمانی بررسی شود. مدعای نویسنده این است که قلعۀ ماکو به خاطر استحکام و قرار گرفتن در گذرگاه مرزی ایران به آناطولی از جایگاه مهمی در سیاست نظامی صفویان و عثمانی‌ها برخوردار بود و همین مسئله عامل منازعات این دو قدرت بر سر این قلعه بود. نتیجه‌ای که به دست آمد این بود که عثمانی‌ها و صفویان با استقرار ایلات وابسته به خود در قلعۀ ماکو در تلاش بودند تا قدرت خود را در خطوط مرزی تثبیت کنند. شاه عباس اول با قلع و قمع ایلات وابسته به حکومت عثمانی در شمال‌غرب ایران و تصرف قلعۀ ماکو و مسکن دادن ایل بیات در پادگان این قلعه برتری نظامی خود بر عثمانی‌ها را در این رقابت نشان داد. در دورۀ شاه صفی عثمانی‌ها قلعۀ ماکو را تصرف کردند و طبق معاهدۀ صلح زهاب این قلعه تخریب شد، اما صفویان با نقض معاهدۀ صلح این قلعه را تصرف کردند و با وقفه‌هایی اندک تا سقوط اصفهان آن را در دست خود نگه داشتند.

Maku Castle in the Safavid and Ottoman Conflicts

With the formation of the Safavid government and the beginning of the OttomanIran wars in northwestern Iran, Maku region, with Maku Castle as its center, became one of the gateways between Persian territories and eastern Anatolia in the center of these battles. The castle’s ownership shifted many times between the Safavids and the Ottomans. Where did Maku Castle stand in the OttomanSafavid conflicts? The present study attempted to investigate the status of Maku Castle during the OttomanSafavid conflicts via an analytical research approach. The study claims that Maku Castle had an important place in the military policy of the Safavids and the Ottomans due to its stability and location at the IranianAnatolian border crossing, and this issue was the cause of the disputes between the two powers over this castle. The result was that the Ottomans and Safavids tried to consolidate their influence along the border by lodging their own tribes at Maku Castle. Shah Abbas I showed his military superiority over the Ottomans by defeating the Ottomanaffiliated tribes in northwestern Iran, capturing Maku Castle, and housing the Bayat tribe in the fortress of this castle. During the reign of Shah Safi, the Ottomans seized Maku Castle, which was destroyed under the Zuhab peace treaty. However, the Safavids, in violation of the peace treaty, captured the castle and controlled it, with brief pauses, until the fall of Isfahan.