شورش‌های فارس در دوره نادرشاه: زمینه‌ها، بسترها و پیامدها

سرزمین فارس در طول تاریخ یکی مهم ترین بخش های سرزمین ایران بوده است. این منطقه در دوره نادرشاه یکی از مناطق حادثه خیز بود که به کرات در آن شورش هایی به‌وقوع پیوست که زمینه های متعددی موجب بروز و ظهور آنها بوده اند. این شورش ها سبب گردید تا نادر مجبور شود در آنجا دست به عملیات نظامی بزند و هراز چندگاهی تغییراتی در ساختار سیاسی آن ایجاد کند. از میان شورش‌های شیخ احمدمدنی، محمدخان بلوچ، محمدتقی‌خان، میرزاباقر کلانتر لار، غنی خان حاکم جهرم و قلیچ خان سردار بندرعباس، سه شورش نخست حائز ‌اهمّیت بسیاری هستند. پرسش اصلی آن است که چرا این شورش‌ها رخ دادند؟ چه عواملی زمینه ساز بروز آنها بودند؟ پیامد آنها چه بود؟ این مقاله با بررسی اسناد و مدارک موجود و بازخوانی دوباره آنها به روش تحلیلی در صدد است تا نگاهی تازه به این مقوله بیندازد. این پژوهش نشان داد که ورای عوامل ظاهری چون ظلم و تعدی کارگزاران مالی نادر و حضور نیروهای غیربومی، وجود عناصر قدرتمند شهری و زمینداران ثروتمند موجد و زمینه ساز اصلی این سه شورش بودند.

Fars Rebellions in the Nader Shah’s Era: Backgrounds, Contexts and Substrates and Consequences

Fars province has been one of the most important parts of Iran’s land throughout history. In the Nader Shah’s period, this state was one of the most troublesome areas that occurred frequently in those insurrections. Several fields have caused them to emerge. The insurgency led to the occasional rushing of rare forces and, in some cases, changes in its political structure. Of these, three riots, Sheikh Ahmad Madani, Mohammad Khan Baluch and Mohammad Taqi Khan are of great importance. The main question is why the riots broke out? What causes them to occur? This article, by examining the existing documents and refreshing them again through descriptive analysis, seeks to take a fresh look at this issue. This study showed that, despite the apparent factors such as the injustice and aggressiveness of Nader Shah’s financial agents and the presence of nonnative forces, the existence of powerful urban elements and rich landowners were the main causes of these three revolts.