تحولات تاریخ‌نگاری محلی ایران در دوره سلجوقی

تاریخ نگاری محلی در ایران، از قرن پنجم هجری و با شروع حکومت سلجوقیان (431ق)؛ وارد دورۀ جدیدی می شود. بررسی آثار به‌جا مانده از تاریخ نگاری محلی ایران در دورۀ سلجوقی با تکیه بر سوال اصلی پژوهش مبنی بر ماهیت تحولات تاریخ نگاری محلی ایران در این عصر، نشان دهندۀ ظهور تغییراتی در پایگاه طبقاتی مورخان، روش های نگارش آثار، موضوعات تواریخ، زبان این آثار، انگیزه ها و اهداف مورخان و همچنین مخاطبان این تواریخ محلی می باشد. بر همین اساس؛ اقدام بعدی در جریان تحقیق، بعد از پی بردن به تغییر در روند نگارش تواریخ محلی، کنکاش در چرایی این تغییرات می باشد؛ که برای سهولت در این امر، تواریخ محلی دورۀ سلجوقی در سه دستۀ تواریخ شخصیت‌محور، سیاسی و ترکیبی دسته بندی شده است. بررسی تواریخ محلی این دوره در دسته بندی فوق، نشان می دهد که عامل اساسی در تغییر روند نگارش تواریخ محلی، به روی کار آمدن گستردۀ طبقۀ ادیب  مورخان برمی گردد. این مورخان، انگیزه ها و اهداف متفاوتی از نوشتن تواریخ محلی، نسبت به پیشینیان دارند و تفاوت در انگیزه های این مورخان باعث می شود تا در روش های مورد استفادۀ خود در نگارش تواریخ محلی نیز تجدیدنظر کنند. به روی کار آمدن این طبقۀ جدید از مورخان، موجب تغییر در پایگاه طبقاتی مخاطبان تواریخ محلی گشته و در نتیجۀ این امر، زبان فارسی جایگزین زبان عربی در نگارش تواریخ محلی می‌گردد. تحقیق اخیر از نوع تحقیقات تحلیلیِ تاریخی بوده و روش مورد استفاده در آن نیز روش تبیینی می باشد. اما در عین حال از اصول و مبانی جامعه شناسی معرفت نیز در بررسی منابع بهره برده شده است.

Developments of Local Historiography of Iran in Saljuk Period

Local historiography in Iran, from the fifth century AH and starting with the rule of the Seljuks (431 AH), entered a new era. The study of the works of local Iranian historiography during the Seljuk period, relying on the main research question based on the nature of the local history of Iran in this era, indicates the emergence of changes in the historic class base, the methods of writing works, chronicles, the language of these works, the motives and goals of the historians as well as the addressees of this local chronicle. Accordingly, the next step in the investigation, following the change in the process of writing local chronicles, is to wonder why these changes are; for ease in this matter, the local chronicle of the Seljuk period has fallen into three categories: personality driven, policy, and combination. The study of local chronology of this course in the above category shows that the fundamental factor in changing the process of writing local chronicles is the widespread acceptance of the literary class of historians. These historians have different motives and goals in writing local chronicles than their predecessors, the differences in their motivations caused to revise in the methods used in writing local chronicles. With the arrival of this new class of historians, the change in the addressees’ class base of the local chronicle has come to pass, and as a result, the Persian language replaced the Arabic language in writing the local chronicle. Recent study is a historicalanalytical research and the method used is explanatory. But at the same time, the fundamentals of sociology of knowledge have also been used to explore resources.