تعبیر مضمون «انسان بدون سایه» در آثار آدلبرت فون شامیسو، هانس کریستیان آندرسن و یوگِنی شوارتس

این مقاله به بررسی تطبیقی سه اثر اختصاص دارد که همگی بر اساس یک مضمون افسانه‌ای واحد انسانی که سایه‌اش را گم کرده است نوشته شده‌اند. این آثار عبارتند از: دو داستان بلند از آدلبرت فون شامیسو و هانس کریستیان آندرسن و یک نمایشنامه افسانه‌وار از یوگِنی لوویچ شوارتس. در این بررسی، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در تعبیر نویسندگان از این مضمون، در ترکیب‌بندی و شخصیت‌پردازی آثار و همچنین در برداشت نویسندگان از عنصر کانونی این آثار، یعنی سایه یافت شد و نتایج زیر به دست آمد: در داستان فون‌شامیسو، سایه‌ای که پیتر اشلِمیل، قهرمان اصلی اثر به بهای کیف ‌پول «فورتونات» (که هیچ‌گاه خالی نمی‌شود) به «مردی با کت خاکستری» می‌فروشد، نمادی از عزت نفس انسانی است؛ در حالی که در افسانه‌های آندرسن و شوارتس این سایه جلوه‌ای از جنبه تاریک و منفی شخصیت قهرمانی، مبارزه او با خویشتن و بارقه‌های منفی روحش است. به‌این ترتیب، مضمونی که شامیسو پدید‌آورده، در آثار آندرسن و شوارتس به مضمون «همزادی» و پیدایش سیمای همزاد یا «انسان سیاه» انجامیده است که در ادبیات جهان نمونه‌های مشابه بسیاری دارد.

Проблема интерпретации сюжета о человеке без тени в творчестве А. фон Шамиссо, Х.К. Андерсена и Е.Л. Шварца

Краткое содержаниеВ статье произведен сопоставительный анализ трех произведений, созданных на один сказочный сюжет – о человеке, потерявшем свою тень (повести Адельберта фон Шамиссо и Ханса Кристиана Андерсена, а также пьесасказка Евгения Львовича Шварца). В процессе анализа выявлены черты сходства и различия в интерпретации данного сюжета, в композиции и системе персонажей трех произведений, а также в трактовке авторами центрального образа – тени. В результате исследования сделаны следующие выводы. Если в повести А. Шамиссо тень, проданная героем Петером Шлемилем «человеку в сером рединготе» за никогда не иссякающий кошелек Фортуната, олицетворяет человеческое достоинство, то в сказках Х.К. Андерсена и Е.Л. Шварца тень представляет собой темную сторону личности героя, его борьбу с самим собой, с темным отражением его души. Таким образом, сюжет, разработанный А. Шамиссо, восходит у Х.К. Андерсена и Е.Л. Шварца к теме двойничества, к традиционному для мировой литературы образу двойника, «черного человека».