بررسی تاثیر باکتری حل کننده فسفر و قارچ میکوریزا بر شاخص‌های رشدی گیاه اسفرزه در شرایط شور

بهره گیری از ریزسازواره های خاکزی می تواند بخشی از اثرات منفی تنش شوری را کاهش دهد. به منظور بررسی اثر شوری، قارچ میکوریزا آربوسکولار و باکتری حل کننده ترکیبات فسفری بر خصوصیات رشدی گیاه دارویی اسفرزه (plantagoovata forsk.) دو آزمایش طراحی و اجرا شد. در آزمایش اول به منظور غربال گری گونه مقاوم باکتری حل کننده فسفات در شرایط تنش شوری، 40 باکتری تحت آزمون نیمه کمی توان انحلال فسفات در شرایط شوری محیط کشت قرار گرفتند. برای این ارزیابی میزان نسبی انحلال فسفات، نسبت قطر هاله بر قطر کلنی تعیین گردید. سپس گونه برتر که بالاترین توان حل فسفات معدنی در شوری 60 دسی زیمنس بر متر داشت، انتخاب شد. مقایسه توالی 16s rrna و آنالیز فیلوژنتیکی نشان داد که سوش جدا شده pseudomonas fluorescens بود. آزمایش دوم به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. عامل اول سه سطح شوری شامل 2.5 ، 5 و 10 دسی زیمنس بر متر، عامل دوم قارچ میکوریزا شامل عدم کاربرد قارچ و گونه های funneliformis mosseae، rhizophagus intraradices و glomus fasciculatum و عامل سوم شامل دو سطح عدم کاربرد باکتری و کاربرد باکتری برتر حاصل از آزمایش شناسایی باکتری بود. صفات مورد اندازه گیری شامل وزن خشک ساقه و ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به ساقه، پاسخ رشد میکوریزایی و درصد کلونیزاسیون ریشه بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر متقابل تنش شوری و قارچ میکوریزا بر صفات وزن خشک ساقه و ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به ساقه، پاسخ رشد میکوریزایی و درصد کلونیزاسیون ریشه و اثر متقابل تنش شوری، قارچ میکوریزا و باکتری بر وزن خشک ساقه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. همچنین اثر متقابل تنش شوری و باکتری بر نسبت وزن خشک ریشه به ساقه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. بیشترین وزن خشک ریشه و نسبت وزن خشک ریشه به ساقه در ترکیب تیماری 2.5 دسی زیمنس بر متر و کاربرد قارچ glomus fasciculatum به میزان 1.07 گرم در گیاه و 0.29 حاصل شد. بیشترین پاسخ رشد میکوریزایی در ترکیب تیماری شوری 10 دسی زیمنس بر متر + قارچ rhizophagus intraradices به میزان 76.7 درصد بود. مقایسه میانگین اثر متقابل تنش شوری و باکتری نشان داد بیشترین پاسخ رشد میکوریزایی در ترکیب تیماری شوری 10 دسی زیمنس بر متر + کاربرد باکتری pseudomonas fluorescens  به میزان 45.6 درصد بود و بیشترین کلونیزاسیون ریشه در شوری 10 دسی زیمنس بر متر به وسیله قارچ میکوریزا rhizophagus intraradices به میزان 65.1 درصد حاصل شد. نتایج نشان داد هر چند افزایش شوری توانست مولفه های رشدی گیاه را کاهش دهد، لکن کاربرد همزمان باکتری حل کننده فسفات معدنی و قارچ میکوریزا توانست اثرات منفی تنش شوری را تا حدی جبران نماید. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان کاربرد همزمان باکتری pseudomonas fluorescens و قارچ rhizophagus intraradices را برای دستیابی به حداکثر تولید گیاه دارویی اسفرزه توصیه نمود.

Effect of Phosphate Solubilizing Bacteria and Mycorrhizal Fungi on Growth Parameters of Isabgol in Saline Conditions

Some beneficial soil microorganisms can reduce salt stress in many crops. Two experiments were carried outto study the effect of salinity and microorganisms on the growth characteristics of Plantago ovata Forsk. In the first experiment, tolerant species of phosphatesoluble bacteria screened in a salinity stress condition, a number of bacteria were subjected to semiquantitative phosphate solubility test. The superior isolate was identified as Pseudomonas fluorescens based on the sequence 16S rRNA gene and other phylogenetic analysis. The second experiment was a factorial experiment in randomized complete block design with three replications. The first factor was three levels of salinity (2.5, 5 and 10 dS/m), the second factor was mycorrhizal fungus including Funneliformis mosseae, Rhizophagus intraradices and Glomus fasciculatum, and the third factor consisted of two levels of nonbacterial and bacterial application. Shoot and root dry weight, root to shoot dry weight ratio, mycorrhizal growth response and root colonization percentage were measured. Analysis of variance showed that interaction of salinity stress and mycorrhizal fungus on shoot dry weight was significant at level 1% probability. The interaction of salinity stress and bacteria on the ratio of root dry weight to shoot was significant at 5% probability level. The highest root dry weight and root/shoot ratio (1.7 and 0.9 respectively) were obtained at 2.5 dS/m + Glomus fasciculatum treatment. The highest mycorrhizal growth response percentage was 76.7% at 10 dS/m + Rhizophagus intraradice treatment.  Comparison of the mean interactions between salinity stress and bacteria showed that the highest mycorrhizal growth response percentage was obtained in the 10 dS/m salinity + Pseudomonas fluorescens treatment (45.6%). The results also showed that salinity decreased the yield of Isabgol, but the simultaneous application of PSB and AMF could compensate the negative effects of salinity stress. According to the results, it is possible to use the simultaneous application of Pseudomonas fluorescens and Rhizophagus intraradices to maximize the production of Plantago ovata Forsk.