مطالعه ساختار شیمیایی نمونه شیشه های به دست آمده از محوطه تاریخی سیروان، استان ایلام

محوطه تاریخی سیروان در روستای سراب کلان شهرستان سیروان، در حوزه شمالی استان ایلام واقع شده و براساس نظر کارشناسان و با توجه به آثار به دست آمده از آن، متعلق به دوران ساسانی و اوایل اسلامی است. این پژوهش با هدف بررسی و مطالعه ترکیب شیمیایی قطعات شیشه ای به دست آمده از مطالعات باستان شناسی جهت تعیین عرصه و حریم این محوطه، بر روی تعداد 10 نمونه مطالعاتی (عمدتا شامل قطعاتی از بدنه ظرف) با استفاده از روش آنالیز فلوئورسانس پرتو ایکس (xrf) انجام شده است. تحلیل و بررسی نتایج آنالیزها نشان می دهد این آثار از گروه شیشه های قلیایی (سیلیسی – سودا - آهکی) بوده و با توجه به نسبت مقادیر عناصر قلیایی آنها، از خاکستر گیاهی در ترکیب مواد اولیه جهت تولید این شیشه ها استفاده شده است. میانگین درصد وزنی سیلیسیم اکسید 60.97 % بوده و با توجه به مقادیر اکسیدهای آلومینیوم و آهن، منابع سیلیسی با خلوص کم در تولید این شیشه ها به کار برده شده است. مشاهده پراکندگی نسبی در مقادیر عناصر تشکیل دهنده شبکه شیشه های مورد مطالعه و به طور کلی عدم مشاهده روابط معنادار بین عناصر، فرضیه تنوع و تفاوت در منابع اولیه، زمان و یا مکان تولید را تقویت می کند. همچنین مطالعه تطبیقی نمونه های محوطه تاریخی سیروان با نتایج آنالیز آثار شیشه ای متعلق به نزدیک ترین محوطه های تاریخی به این محوطه (تپه گوریه و گنبد جهانگیر)، بیانگر تفاوت در مقادیر عناصر تشکیل دهنده آنها بوده که می تواند ناشی از تفاوت مواد اولیه، تکنیک و یا زمان ساخت باشد.

study of chemical structure of glass samples belong to sirvan historical site, ilam province

sirvan historical site is located in sarāb kalān village in northern area of ilam province and according to experts and remains belongs to sasanian and early-islamic periods. the purpose of this research, for the first time, was to investigate the chemical structure of 10 glass fragments (mainly including parts of the body of the vessel) obtained from geoarchaeological studies of this area, using xrf analytical method. the results of analysis show that these samples have been classified in the group of alkaline glass (silica - soda - lime) and according to the ratio of their alkaline elements, vegetable ash (probably local plants) has been used to prepare the glass load. the average weight percentage of silicon oxide is 60.97 with a variance of 15.100 and due to the amounts of aluminum and iron oxides, different sources of silica with low purity have been used in the production of these glasses. observing variation in amounts of elements in glass lattice and lack of correlation between elements, strengthens the hypothesis of diversity and alteration in primary sources. also, a comparative study between these samples with the analytical results of glass artifacts belonging to the closest historical sites to sirvan (goryeh and jahangir dome), indicates that probably the samples of sirvan are older than these two sites, and trial and error has been played a main role in their production.