مورفومتری و مقایسه تغییرات عرضی رودخانه ارس طی سه دهه اخیر مطالعه موردی : پایین‌دست سد میل مغان

تغییرات و جابجایی‌های کلی و حتی جزیی الگوی رودخانه از عمده‌ترین مباحث مربوط به ژیومورفولوژی رودخانه‌ای به شمار می رود. به همین علت تحقیقات و مطالعات زیادی توسط ژیومورفولوژیست ها در این زمینه انجام‌گرفته است. با بررسی الگوی یک رودخانه می‌توان شرایط کنونی و پتانسیل تغییرات احتمالی آن را در آینده بهتر درک کرد و همچنین می‌توان پاسخ رودخانه را نسبت به تغییرات طبیعی و انسانی پیش‌بینی کرد. رودخانه ارس یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های مرزی ایران در حوضه آبریز دریای خزر می‌باشد که بنا به دلایل مختلف زمین‌های ساحلی خود را به‌واسطه تغییرات جانبی موردتهاجم قرار داده و نهایتاً موجب تخریب اراضی زراعی و مسکونی و جاده ساحلی شده است که خصوصاً در مناطق دشتی حمله رودخانه به سواحل تشدید یافته و باعث تغییرات عرضی شدید شده است. وجود تاسیسات زیربنایی مهم کشاورزی، پروژه‌های عمرانی و صنعتی در حاشیه رودخانه ارس موجب شده که تغییر مسیر این رودخانه از‌ اهمیت بالایی برخوردار باشد. در این مطالعه به‌منظور بررسی تغییرات زمانی و مکانی بستر رودخانه ارس از تصاویر ماهواره‌ای landsatسنجنده oliو tmدر بازه ی زمانی 1987 الی 2013 و همچنین از تصاویر ماهواره irs سنجندهp5 هم برای تفسیر دقیق تر عوارض کناره های رودخانه استفاده گردید. ضرایب هندسی رودخانه برای دو دوره زمانی فوق مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله تغییرات و جابجایی عرضی زیادی را طی 26 سال اخیر (در بعضی نقاط 7/1 کیلومتر) نشان داد. بیش‌ترین میزان این تغییرات در قسمت پایین‌دست بازه انتخابی صورت گرفته است. مطالعه عوامل موثر در تغییرات عرضی رودخانه ارس نیز نشان داد که پایین بودن شیب رودخانه و همچنین جریان رودخانه بر روی بستر آبرفتی جوان فرسایش پذیر از مهم‌ترین عوامل تغییرات عرضی این رودخانه بوده است و سایر عوامل تاثیرگذار در مرتبه بعدی قرارگرفته‌اند.