پهنه‎بندی حسّاسیّت اراضی به فرسایش خندقی در حوضه‎ی زوّاریان استان قم

یکی از انواع فرسایش آبی که موجب تخریب اراضی و برهم‎خوردن تعادل در پهنه‌های منابع طبیعی و اراضی کشاورزی می‎شود و خسارات سنگینی به‎بار می‎آورد، پدیده‎ی فرسایش خندقی است. برای کنترل این پدیده، شناخت عوامل موثّر و پهنه‌بندی حساسیت اراضی نسبت به آن، اهمیت ویژه‌ای دارد. تخریب اراضی، بر‌هم خوردن منظر زمین و تعادل اکولوژیک و به مخاطره افتادن منابع زیستی در این مناطق، ازجمله موارد دیگری است که پژوهش درباره‎ی فرسایش، به‎ویژه فرسایش خندقی در اراضی استان قم را گریزناپذیر و الزامی می‎کند. در همین راستا، حوضه‎ی آبخیز زوّاریان در استان قم، برای انجام پژوهش انتخاب شده است. روش‌های مختلفی برای پهنه‌بندی حسّاسیّت اراضی به فرسایش خندقی وجود دارد. در این پژوهش از شاخص همپوشانی برای پهنه‌بندی در منطقه استفاده شد. برای تهیّه‎ی نقشه‎ی حسّاسیّت فرسایش خندقی از عکس‎های هوایی، تصاویر ماهواره‎ایetm+ و برای عملیّات میدانی از gps استفاده شد. بررسی‌ها نشان داد که جنس زمین، شیب، منابع و قابلیّت اراضی، جهت شیب و کاربری اراضی، عوامل اصلی موثّر در وقوع فرسایش خندقی هستند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که واحدهای سنگ‎شناسی q2 (تراس‎های جوان و مخروط‎افکنه‌های درشت‎دانه ـ دوره‎ی کواترنری) 41/94 درصد و تیپ اراضی دشتی و تپّه‎ماهوری 96/99 درصد از مناطق تحت تاثیر فرسایش خندقی را به خود اختصاص داده‌اند، درضمن طبقه‎ی شیب 0-10 درصد (87/84 درصد)، جهت شیب شمال، مشرق و جنوب‎شرقی با (06/69 درصد) و کاربری مراتع متوسّط و زمین‌های کشاورزی(85/98 درصد) دارای بیشترین گسترش مناطق تحت تاثیر فرسایش خندقی در حوضه‎ی آبخیز مورد مطالعه هستند.