تعیین مناطق مستعد سیل با استفاده از پتانسیل‎سنجی عوامل موثر (مطالعه موردی: رود شاهرود)

سیلاب و سیل‎زدگی یک پدیده عام در ایران و یکی از زیان‎بارترین رخدادهای امروزی به‎شمار می‎رود که بیش از هر مخاطره دیگر، جان و مال انسان را به خطر می‌اندازد. هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر رخداد سیلاب در حوضه رود شاهرود، برای برنامه‌ریزی مناسب محیطی است. برای دستیابی به این هدف، داده‌های دبی و بارش ایستگاه‎های منطقه طی یک دوره مشترک پانزده‎ساله، از سازمان منابع آب ایران و هواشناسی کشور اخذ و تجزیه تحلیل شدند. همچنین یازده خصوصیت فیزیوگرافی زیرحوضه‎ها، ازجمله مساحت، تراکم آبراهه ای، ضریب انشعاب و... به‎کمک نرم‎افزار gis محاسبه و استخراج شد. برای تعیین عوامل موثر و پتانسیل سیل‌خیزی زیرحوضه‌های حوضه آبریز شاهرود، روش‌های تحلیل مولفه‌های اصلی و تحلیل خوشه‌ای به‎کار گرفته شد؛ به‎گونه‌ای که 27 متغیر زیرحوضه‌ها در قالب چهار مولفه اصلی خلاصه‎سازی شد. سپس پتانسیل سیل‎خیزی منطقه بر اساس نمرات عاملی هر یک از مولفه‌ها، به‎صورت جداگانه با روش خوشه‌بندی سلسه‎مراتبی وارد تعیین و نقشه‌های خروجی ترسیم شدند. نتایج نشان می دهد که مولفه‌های دبی با وزن 7/45 درصد، بارش با 7/31 درصد، حداکثر بارش تابستانه با 6/12درصد و حداکثر بارش فصل زمستان با وزن 9/6 درصد، دارای بیشترین تاثیر در ایجاد سیلاب هستند، همچنین برخی از ویژگی های فیزیوگرافی حوضه با ادغام در مولفه اول و دوم، در تشدید آن موثرند.