ارزیابی ارتباط عوامل موثر بر ضریب زبری مانینگ و سرعت برآوردی جریان ‌آب در رودخانه قره‌ سو، اردبیل

سرعت جریان تحت ‌تاثیر مقاومت پوشش‌ گیاهی درختچه‌ای، بوته‌ای و علفی در بستر و سواحل رودخانه‌ها و سیلاب‌دشت‌ها قرار دارد. با کاهش سرعت جریان، عمق جریان در مسیر افزایش می‌یابد که نتیجه آن، طغیان جریان در سیلاب‌دشت رودخانه است. در پژوهش حاضر، تاثیر پوشش‌گیاهی و عوامل موثر بر ضریب زبری مانینگ و برآورد سرعت جریان آب رودخانه‌ای مورد ارزیابی قرار گرفت. برای انجام این پژوهش به‌صورت برداشت میدانی، خصوصیات پوشش‌گیاهی و سرعت جریان در 24 مقطع عرضی در بازه‌ای به‌طول 16.70 کیلومتر از رودخانه قره‌سو اردبیل (محدوده روستای انزاب تا پل‌سامیان)، اندازه‌گیری شد. سپس ضریب ‌زبری مانینگ با روش کوان برای هر یک از مقاطع رودخانه محاسبه شد. هم‌چنین به‌منظور بررسی ارتباط بین متغیرها و تاثیر آن‌ها بر یکدیگر، از آزمون همبستگی پیرسون در محیط نرم‌افزار spss، استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عمق جریان به‌ترتیب با سرعت جریان و عرض جریان رابطه معکوس معنی‌دار (0.889- r=، 0.934- r= و 0.01>p) و با ضریب زبری مانینگ رابطه مستقیم معنی‌دار (0.357- r= و 0.05 >p)، دارد. هم‌چنین، عرض‌جریان نیز به‌ترتیب با ضریب زبری مانینگ، رابطه معکوس معنی‌دار (0.387- r= و 0.05>p)، با سرعت جریان رابطه مستقیم معنی‌دار (0.941r= و 0.01 >p) دارد. ضریب زبری مانینگ به‌ ترتیب با سرعت جریان، دبی رودخانه، شعاع هیدرولیکی و عرض جریان رابطه معکوس معنی‌دار (0.347- r=، 0.474- r=، 0.412- r=، 0.387- r=، و 0.05>p دارد. هم‌ چنین نتایج پژوهش نشان داد که همبستگی مقادیر سرعت برآورد شده و اندازه ‌گیری شده، نشان‌دهنده صحت قابل قبول معادله کوان در برآورد ضریب زبری و سرعت جریان در بازه‌های رودخانه مورد مطالعه است.