بررسی شاخص ‌های ژئومورفولوژیکی و رابطه آن با پوشش گیاهی در تپه ‌های ماسه‌ای (مطالعه موردی: آران و بیدگل و کاشان)

ﺷﺮاﯾﻂ وﯾﮋه ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎدی را در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ رﻗﻢ ﻣﯽزﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ و ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻮﺛﺮ اﯾﻦ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺮ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی ﺗﭙﻪﻫﺎی ﻣﺎﺳﻪای اﺳﺖ. از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻫﻢ از ﻃﺮﯾﻖ رﻓﺘﺎر ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ ﺗﮏ ﺗﮏ ﮔﻮﻧﻪ-ﻫﺎی ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺖ. از اﯾﻨﺮو در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دورﺳﻨﺠﯽ وﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﺠﺰا ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ارگ ﮐﺎﺷﺎن ﻃﯽ دوره 2020-1995 ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ ارﺗﻔﺎع و ﺷﯿﺐ از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﮔﻮﮔﻞ ارث و ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻟﻨﺪﺳﺖ tm و oli8 و ﺑﺎزدﯾﺪ ﺻﺤﺮاﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮏ و ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رﮔﺮﺳﯿﻮن وزندار ﻓﻀﺎﯾﯽ (gwr) ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﭙﻪﻫﺎی ﻣﺎﺳﻪای ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد ﺷﺶ ﻧﻮع ﺗﭙﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮد. ﮐﻤﯽﺳﺎزی ارﺗﻔﺎع و ﺷﯿﺐ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ارﺗﻔﺎع 33 ﻣﺘﺮ و ﺷﯿﺐ 3/6 درﺻﺪ ﺑﻮد. ﺗﻐﯿﯿﺮات ارﺗﻔﺎع و ﺣﺠﻢ ﺗﭙﻪﻫﺎی ﻣﺎﺳﻪای ارگ ﮐﺎﺷﺎن روﻧﺪ اﻓﺰاﯾﺸﯽ را ﻧﺸﺎن داد ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻧﺮخ ﺗﻐﯿﯿﺮ ارﺗﻔﺎع و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 0/0455 و 0/85 و ﻧﺮخ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 0/216 و 0/9 ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ. ﺣﺠﻢ ﺳﻄﺤﯽ ﺗﭙﻪﻫﺎی ﻣﺎﺳﻪای ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺎﺷﺎن ﺣﺪود 1/02 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ در ﻃﯽ ﯾﮏ دوره 25 ﺳﺎﻟﻪ اﻓﺰاﯾﺶ داﺷﺖ. ﺗﻐﯿﯿﺮات زﻣﺎﻧﯽ ndvi در اﯾﻦ دوره ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻮد، راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ارﺗﻔﺎع و ﺷﯿﺐ ﺗﭙﻪﻫﺎی ﻣﺎﺳﻪای ﺑﺎ ndvi ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ در ﺗﭙﻪﻫﺎی ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه و ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار آن در ﺗﭙﻪﻫﺎی ﺳﺘﺎرهای و ﺑﻮﮐﻠﯿﻪ ﺑﺎرﺧﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺗﭙﻪﻫﺎی ﻣﺎﺳﻪای ﺑﺎ ndvi از ﻃﺮﯾﻖ رﮔﺮﺳﯿﻮن وزندار ﻓﻀﺎﯾﯽ (gwr) ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﻫﻤﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﺜﺒﺖ وﺟﻮد دارد (0/57=r=0/46 ،r). ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﺎﺳﻪ دوﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی اﺳﮑﻤﺒﯿﻞ، ﮐﻠﺒﯿﺖ، ﺳﺒﺪ و دمﮔﺎوی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺎراﯾﯽ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی داﻣﻨﻪ ﺗﭙﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﻓﻮق ﻋﻤﻠﮑﺮد ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ و ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺒﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﯿﺐ ﺟﺰﺋﯽ داﻣﻨﻪ 40 و 30% ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﮔﻮﻧﻪ دم ﮔﺎوی ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮ را در ﺷﯿﺐ ﺟﺰﺋﯽ داﻣﻨﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺗﻨﻮع ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻮع ﻋﻤﻠﮑﺮد در ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی ﺗﭙﻪﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده اﮐﻮﺳﯿﺴﺘﻢ از ﻧﻘﺶ ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎدی اﺳﺖ، ﻟﺬا اﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای اﺟﺮاﯾﯽ و ﭘﺮوژهﻫﺎی اﻗﺪام ﻃﺮحﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺑﺎدی در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.