پیدایش و ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی چشم انداز بدلند شبه کارستی جنوب گلباف، استان کرمان

بدلندهای شبه کارستی از جمله نادرترین، ولی زیباترین، چشم اندازهای طبیعت می باشند. آنها با داشتن چاله های سطحی فراوان و شبکه ای از تونل ها در سنگ های غیرکربناته مشخص می شوند.نمونه ای از این نوع چشم انداز که برای اولین بار در ایران شناسائی و معرفی می شود در سطح یک کفه رسی کوچک در حال فرسایش در 8 کیلومتری جنوب گلباف کرمان وجود دارد. لذا، هدف این مطالعه معرفی این چشم انداز با تاکید بر مشخصات ماده به وجود آورنده، نحوه تشکیل، نوع عوارض، اندازه عوارض و فرایندهای تشکیل آن است. بدین منظور، تعداد 6 نمونه از بخش های مختلف آن برداشت شد و از نظر کانی شناسی (با xrd )، شیمیائی و بافتی مطالعه گردید. همچنین، از طریق مطالعات صحرائی در همه بخش های آن، نوع عوارض شناسائی شدند و اندازه عوارض مورد سنجش قرار گرفت. بعلاوه، نحوه پیدایش و فرایندهای شکل گیری آن مشخص گردید و با کارست های واقعی مقایسه شدند. براساس این مطالعه، ماده به وجود آورنده آن یک لوم (گل سنگ) مناسب برای تشکیل رگاب است که در تشکیل این نوع چشم انداز نقش کلیدی دارد. در اثر بریده شدن سطح کفه رسی توسط جریان های عبوری و تشکیل شکاف های انقباضی ناشی از خشک شدن، جریان های سطحی در بعضی نقاط وارد گل سنگ شدند و با فرسایش فیزیکی در دهانه های ورودی و مسیرهای حرکت در داخل زمین تا نقطه خروج در آبکندهای فرسایشی، موجب تشکیل چاله های قیفی سطحی فراوان و شبکه رگاب به صورت تونل های کوچک و متوسط در داخل ماده شده اند. در ضمن، در بعضی نقاط در اثر ریزش سقف تونل ها چاله های ریزشی و آبکندهای ریزشی هم به وجود آمده اند. لذا، مجموعه چاله های قیفی، چاله های ریزشی، آبکندها و شبکه غارها و تونل ها چشم انداز جالبی را به وجود آورده اند که ارزش علمی- آموزشی و ژئوتوریسمی بالائی دارد. این مطالعه می تواند زمینه را برای ثبت آن به عنوان یک میراث طبیعی و ژئومورفوسایت فراهم سازد.

generation and geomorphological charactristics of pseudo-karstic badland landscapes in south golbaf, kerman province

introductionthe badland term refers to regions that have soft and poorly consolidated material outcrops, limited vegetation, reduced or no human activity and a wide range of geomorphic processes (martinez- morillo and nadal- romero, 2018). a specific character of these landscapes is their high rates of evolution. although, these landscapes may be observed in any climate, but they commonly are seen in arid and semiarid areas. lithology plays a key role in their formation. the most common lithologies creating badlands are mud rocks and marine marls (faulkner, 2013), because such factors as fine particles and richness in na+ cause their particles to be dispersed and become prone to erosion and piping. the main particles in badland- forming lithologies include clays and silts, since they are suitable for weathering, dispersion, piping and slope instability (faulkner, 2016). clay particles play a major role in permeability, contraction- expansion capacity, slaking, fissility and weathering profile of the materials creating badlands. two- layer clays such as montmorillonite are more susceptible to dispersion than other clays.there are four main type of badland, which include calanchi, biancane, pinnacle and pseudokarstic. the kind of badland formed in a specific area depends on such diverse factors as lithology, tectonic activity, climate, as well as topographic slope.pseudokarstic badlands are much less common than the other three types, mainly because they need vertical and horizontal pipes for development. these badlands have several apparent similarities with true karsts and this is why they are called pseudokarstic. the prerequisite for formation of these badlands is development of pipes. intensified erosion at the mouth of vertical pipes creates funnel- shaped depressions similar to miniature solution dolines. enlargement of horizontal pipes may cause their roofs to collapse and collapse depressions take form. at a larger scale, it is possible that the entire roof of a horizontal pipe to collapse and a collapse gully will form.materials and methodsin this study, the following investigations were undertaken. 1. field investigation for discovering the characteritics of studied badlands.2. the landforms constituting these landscapes were identified.3. the hydrological system of the badlands was investigated.4. the processes creating this landscape were studied.5. a model for formation of the studied badlands is presented.6. morphomeric measuremens of landforms were undertaken.7. the studied pseudokarstic badlands are compared with true karsts.study area the study area lies at at a distance of about 85 km at the east of kerman city. the playa surface on which the badland landscape has formed gently slopes towards the north and is 9.1 km in length and 1.7 km in average length.the south golbaf playa is situated at the southern part of nnw-sse trending golbaf tectonic valley. this valley in bounded from the west and the east, respectively, by abbarik and sekonj mountains.the average amounts of annual precipitation and temperature in south golbaf playa are about 110 mm and 17 ºc, respectively.