تحلیل مورفوژنتیک تکوین غارهای استان خراسان شمالی

تکوین غارها از موضوعات دانش ژئومورفولوژی است. مقاله حاضر با هدف تحلیل مورفوژنتیک غارهای خراسان شمالی تهیه شده است. از کتاب‌ها، مقالات، گزارش‌ها، نقشه‌های زمین‌شناسی، عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای به عنوان مواد پژوهش استفاده شد. این تحقیق با اتکای به بررسی میدانی، مشاهده مستقیم و اندازه‌گیری انجام شده است. 12 مورد از غارها طبیعی و در اثر فرآیندهای تکتونیکی تکوین و توسط فرآیندهای بیرونی توسعه یافته‌اند. فرایندهای درونی بصورت گسل‌خوردگی و چین‌خوردگی با مکانیزم‌های لغزش-خمش و سطح-خنثی و فرایند بیرونی بصورت انحلال عمل کرده‌اند. 9 مورد از غارهای خراسان شمالی در واحد رسوبی-ساختاری کپه داغ- هزارمسجد تکوین و توسعه پیدا کرده‌اند. غارهای بیدک، یَیجَت، پوستین‌دوز، کافرقلعه، استاد و کُنه‌گرم، در سازند آهکی اوربیتولین‌دار روشن (سازند تیرگان (ktr))، غارهای سالوگ و گنج‌کوه، در آهک روشن صورتی و آهک دولومیتی (سازند مزدوران (jkmz) ) و غار خزینه‌راه در ماسه‌سنگ صورتی (سازند شوریجه ((ksh) تکوین و توسعه یافته‌اند. غارهای آرمادلو، کَفتَرَک، سیاه‌خانه و گِسک در سنگ آهک و سنگ آهک دولومیتی (سازند لار (ji) ) در زون بینالود و غارهای هُنامه، باباقدرت و نوشیروان در کنگلومرای پلیوسن شکل گرفته‌اند. نتایج نشان می‌دهد، در تکوین غارهای خراسان شمالی نقش تکتونیک گسلی نسبت به انحلال برجسته‌تر است. غارهای بیدَک، سالوگ، آرمادلو و گسک در اثر تکتونیک گسلی و انحلال با برتری گسلش، غارهای کفترک و گنج‌کوه در اثر تکتونیک گسلی و انحلال با برتری انحلال، غارهای یَیجَت و استاد در اثر گسل‌خوردگی و بازشدگی سطح گسل، غارهای پوستین‌دوز و کُنِه‌گرم در اثر چین‌خوردگی لغزش-خمش و غار کافرقلعه توسط چین‌خوردگی سطح-خنثی و فرآیش تکوین یافته‌اند.