ارزیابی تغییرات مورفولوژیکی و خطر سیلاب رودخانه گیوی چای با استفاده از شاخص های ژئومورفومتری و مدل hec-ras

در پژوهش حاضر به ارزیابی مورفولوژیکی و شبیه‌سازی سیلاب‌های رودخانه گیوی‌چای، واقع در استان اردبیل، پرداخته می‌شود. بدین منظور از شاخص‌های ضریب خمیدگی، زاویه مرکزی و ترانسکت استفاده به عمل آمد. برای شبیه‌سازی سیلاب رودخانه نیز مدل hec ras در بستر gis به کار گرفته شد. نتایج نشان می‌دهند که الگوی رودخانه گیوی‌چای از نوع مئاندری توسعه یافته می‌باشد اما بسته به شرایط زمین‌شناختی، ژئومورفولوژیکی و آنتروپوژنیک از تغییرپذیری مکانی زیادی برخوردار است. الگوی رودخانه در بازه اول (بازه خلخال) در کنترل عوامل انسانی می‌باشد. در این بازه میانگین تغییرات عرضی درحدود 0.406 هکتار بوده است. الگوی رودخانه در بازه دوم (بازه گیوی) نیز از نوع مئاندری توسعه یافته می‌باشد. در طی 18 سال گذشته مقادیر ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی در محدوده این بازه افزایش یافته است. در این بازه میانگین تغییرات عرضی در طی سال‌های 2002 تا 2020 میلادی درحدود 0.406 هکتار بوده است. در بازه سوم (بازه فیروزآباد) مجرای رودخانه از پتانسیل بالایی برای تغییرات جانبی برخوردار است. میانگین تغییرات جانبی در محدوده این بازه به 1.319 هکتار افزایش پیدا می‌کند. مجرای رودخانه در بازه چهارم به دلیل عرض محدود دره و مقاوم بودن مواد کناره از کمترین میزان تحرک جانبی برخوردار می‌باشد. شبیه‌سازی سیلاب با استفاده از مدل hec ras نشان‌دهنده تغییرپذیری مکانی بالای خطر سیلاب در امتداد رودخانه است. این تغییرپذیری از شرایط ژئومورفولوژیکی متغیر در امتداد رودخانه نشات می‌گیرد. نتایج نشان می دهد که سیلاب‌های با دوره بازگشت کمتر از 10 سال مخاطره‌ای جدی را متوجه جوامع انسانی ساکن در مجاورت رودخانه گیوی‌چای نمی‌سازند. این سیلابها عمدتا اراضی کشاورزی حاشیه رودخانه را متاثر میسازند. در این رابطه، بازه سوم از بیشترین میزان تاثیرپذیری نسبت به این سیلابها برخوردار است. همچنین، بخشهایی از شهر خلخال میتواند توسط سیلاب های با دوره بازگشت 25 ساله و بالاتر تحت تاثیر قرار گیرد.