استفاده از شاخص‌های مورفومتریک برای شناسایی سرچشمه نمکزایی در پلایا (مطالعۀ موردی: پلایای ایزدخواست، استان فارس)

در مناطق خشک و نیمه خشک ایران علاوه بر شوری منابع آب زیرزمینی، بسیاری از رودخانه های جاری شور و لبشور هستند و زمانی که آب این رودخانه های شور وارد حوضه های بسته میشوند مشکلات مضاعفی را بهوجود میآورند. بهطوریکه باعث افزایش شوری منابع آب میشوند و این عامل، آغازی جدی برای نمکزایی و نهایتا تخریب منابع ارضی در اینگونه مناطق در جهت کویری شدن است. بنابراین شناخت عوامل تاثیرگذار بر کیفیت منابع آبی این مناطق برای حفاظت در جهت کاهش آسیبپذیری این منابع، از اهمیت شایانی برخوردار است. در این تحقیق جهت بررسی عوارض ژئومورفولوژیکی در شناسایی سرچشمه های شوری منابع آب زیرزمینی در پلایای ایزدخواست، واقع در جنوب استان فارس و ارائه شاخصی مطمئن جهت مدلسازی مکانی از مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی ) gwr ( استفاده شده است. نتایج نشان داد که از بین 5 شاخص انتخاب شده )محیط، مساحت، ضریب گراویلیوس، تراکم زهکشی و بافت زهکشی(، شاخص بافت زهکشی نسبت به شاخصهای دیگر کارایی بهتر و مناسبتری داشت به طوریکه نتایج مدل gwr با زمین- ریختهای منطقه رابطۀ مستقیمی را نشان داد. همچنین در این مدل بیشترین میزان همبستگی مربوط به پارامتر سدیم، پتاسیم و هدایت الکتریکی با ضریب تعیین ) r2 ) 93 / 0 ، 92 / 0 و 87 / 0 و کمترین مقدار با ضریب تعیین ) r2 ) 64 / 0 مربوط به پارامتر سولفات میباشد. در اغلب پارامترهای کیفی بیشترین میزان همبستگی مربوط به غرب حوضه میباشد که نشاندهندۀ تاثیر بالای دیاپیر نمکی موجود در غرب حوضه بر منابع آبی میباشد همچنین مقاومت کم و فرسایش رسوبات تبخیری نیز بر این موضوع دامن زده است. همچنین در این تحقیق سازندهای مخرب در مرکز، شمال، شمال- شرق و شمال غرب منطقه بهصورت تپه ماهور و بدلند رخنمون دارند. که نقشه بافت زهکشی اشکال بدلندی را به صورت دامنه هایی که میزان بافت زهکشی بالایی دارند نشان میدهد. علاوه بر این با استفاده از شاخص بافت زهکشی بهطور کامل مقاومت لیتولوژیهای مختلف در زیرحوضه ها مشخص شد. که نتایج نشان میدهد در نبود نقشه های زمین شناسی با مقیاس قابل قبول میتوان جهت تشخیص نوع مقاومت سنگها از نقشه های توپوگرافی با مقیاسهای موجود و حتی برای تعیین جنس لیتولوژیها با استفاده از نقشه های توپوگرافی بزرگ مقیاستر با استخراج شبکه زهکشی به عنوان زمین ریخت از شاخص بافت زهکشی استفاده نمود.

use of morphometric indicators to identify the source of salinity in playa (case study izadkhast playa fars province)

extended abstractintroductionin our country, the climatic conditions are such that in 65% of it, the average annual rainfall is less than 130 mm. therefore, it has been facing water deficit for a long time. therefore, recognizing the factors affecting the quality of water resources in these areas is important for protection in order to reduce the vulnerability of these resources. among the various factors, material and type of rocks are more important in changing the quality of groundwater. on the other hand, due to the involvement of different processes and factors on different lithologies, special landforms appear on the surface of the earth, which, after identification, are useful for showing sensitive areas of the landscape and can be further examined.therefore, in this research, we try to select izadkhast basin as a sample of inland zagros basins that have good but saline water resources. efficiency of morphometric indices using gwr model to determine the sources of pollution of these waters, or in other words, determine the areas that receive the most impact from a particular formation, and investigation the effects of geology on the salinity spatial distributions of groundwater resources.methodologyfirst, to identify the sources of salinity, the most sensitive areas to erosion had to be identified, so to achieve the goal, the drainage network of the basin as a landform was extracted from the topographic map of 1:50000 areas.