پهنه‌بندی خطرسیلاب با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز گرگانرود)

امروزه عوامل مختلفی همچون رشد بیرویه جمعیت، تسطیح زمین و اشغال حریم رودخانه ها در کنار عوامل اقلیمی در مناطق مختلف کشور سبب گسترش سیلابها شده است. حوضه گرگانرود هم از این شرایط مستثنی نیست؛ به طوری که این پدیده باعث تخریب و خسارات زیادی به مناطق مسکونی، راههای ارتباطی، اراضی زراعی و باغات در طی چند سال گذشته شده است.هدف از این پژوهش، ارزیابی و پهنه‌بندی محدوده‌های سیل‌خیز در حوضه گرگانرود است. بدین منظور معیارهایی همچون شیب، جهت شیب، ارتفاع، زمین‌شناسی، بارندگی، فاصله از آبراهه و رودخانه، فاصله از راه‌ها، فاصله از مناطق مسکونی، تراکم زهکشی، شاخص ndvi (تراکم پوشش گیاهی) و ضریب رواناب (شامل کاربری اراضی، بافت خاک، گروه هبدرولوژیک خاک، شماره منحنی، نگهداشت سطحی و ارتفاع رواناب سالانه) انتخاب گردید. از سیستم اطلاعات مکانی و تصاویر ماهواره‌ای برای تولید لایه‌های معیارها استفاده شد. سپس با اتکا به نظرهای کارشناسی و شناخت منطقه، وزن‌دهی نهایی لایه‌ها به روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی به وسیله نرم‌افزارexpert choice انجام گردید و نقشه پهنه‌بندی سیلاب در محدوده حوضه آبخیز گرگانرود ارائه شد. در نهایت نقشه پهنه‌بندی نهایی با همپوشانی نقشه‌های وزندهی شده برای هر معیار در سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. بررسی و تحلیل نهایی نقشه به دست آمده بیانگر آن است که نواحی شمال و شمال غرب دارای بیشترین ظرفیت در برابر خطر سیل هستند. همچنین نتایج نشان داد که از کل مساحت منطقه، 19.97 درصد دارای وضعیت با خطر خیلی زیاد، 19.98 درصد دارای وضعیت با خطر زیاد، 19.98 درصد دارای وضعیت با خطر متوسط، 20.07 درصد دارای وضعیت با خطر کم، 20 درصد دارای وضعیت خطر خیلی کم در برابر سیل قرار دارند. در این پژوهش، از بین عوامل طبیعی موثر بر وقوع سیلاب، عامل بارش بیشترین تاثیر را در وقوع سیلاب در حوضه آبریز مورد مطالعه دارد.

zoning flood hazard using gis (case study: gorganrood watershed)

extended abstractintroductionamong the types of environmental hazards, flood is one of the most destructive natural disasters that causes a lot of damage (yousef et al., 2011). floods are a common natural disaster in iran after an earthquake that endangers human life. every year, terrible floods occur in the northern cities of iran, such as the provinces of mazandaran, gilan and golestan. due to the occurrence of these floods, the places with the highest potential for floods (sensitive areas) should be identified before planning by flood sensitivity maps (bobek et al., 2012) to the loss of life and property (kurgalas and karatazas, 2015). in case of excessive rainfall, especially in the form of showers due to the uneven conditions and vegetation of the region, most of it becomes runoff and after a short time flows as a flood and causes a lot of damage.