تهیه نقشه خطر سیل مبتنی بر انرژی جریان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی: رودخانه نکا

ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺠﺎور رودخانه‌ها ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص، ﻓﻀﺎﻫﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟیت‌های اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، ﻫﻤﻮاره در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﻲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ها ﻗﺮار دارﻧﺪ. ازاین‌رو در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﭘﻴﺸﺮوی، ارتفاع و خصوصیات سیلاب در دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎی مختلف ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﭘﻬﻨه‌ﺑﻨﺪی ﺳﻴﻼب ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد، ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮاوان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. رودخانه نکارود با توجه به شرایط خاص حوضه آبریز و تغییر ناگهانی شیب از مناطق مرتفع به جلگه ساحلی در چند دهه اخیر شاهد سیل های متعدد و ویرانگری بوده، که اثرات جبران‌ناپذیر اقتصادی در این منطقه بجا گذاشته است. هدف از این تحقیق تهیه نقشه خطر سیل برای قسمتی از رودخانه نکارود می باشد. برای این منظور با تلفیق سیستم تحلیل رودخانه مرکز مهندسی هیدرولوژیکی(hec-ras) با سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه عمق و سرعت سیل این رودخانه برای دوره‌های بازگشت 200-100-50-25-10-5 ساله مدل‌سازی شده است. به‌منظور دستیابی به تابع مناسب برای پهنه بندی خطر جریان از ویژگی انرژی جریان برحسب تغییرات عمق و سرعت استفاده‌شده است. بر اساس آن نقشه خطر سیل به‌دست‌آمده و مناطق با درجات مختلف خطر ازنظر انرژی جریان طبقه بندی و تجزیه‌وتحلیل شده است. نتایج بیانگر آسیب‌پذیر بودن منطقه در برابر سیل با دوره بازگشت بالاتر از 25 سال می باشد. با افزایش زمان دوره بازگشت های سیل، سطح منطقه تحت تاثیر سیل افزایش می یابد. با استفاده از تابع خطر به‌دست‌آمده مناطق تحت تاثیر سیل به پنج گروه خطر نسبی کم، متوسط، زیاد، نسبتاً زیاد و فوق العاده طبقه‌بندی‌شده است. در تمام دوره بازگشت ها بیشترین مساحت تحت پوشش ازلحاظ میزان خطر از نوع خطر نسبی بسیار زیاد می باشد. نتایج پژوهش ضرورت برنامه ریزی و مدیریت راهکارهای حفاظتی جهت کاهش خسارات ناشی از سیل را نمایان می‌سازد. این پژوهش به‌وضوح نشان می دهد که سیستم اطلاعات جغرافیایی یک محیط مناسب برای تجزیه‌وتحلیل و تهیه نقشه خطر سیل فراهم می کند.