|
|
تحلیل تغییرات جانبی مجرای رودخانه زرینهرود با استفاده از روشهای ژئومورفومتریکی
|
|
|
|
|
نویسنده
|
خیری زاده آروق منصور ,رضائی مقدم محمدحسین ,رجبی معصومه ,دانش فراز رسول
|
منبع
|
پژوهش هاي ژئومورفولوژي كمي - 1396 - دوره : 5 - شماره : 4 - صفحه:76 -102
|
|
|
چکیده
|
مجرای رودخانه های آبرفتی سیستم های دینامیکی هستند که در معرض تغییرات مختلفی می باشند. در این رابطه، جابجایی مجرا و فرایندهای مرتبط باعث مخاطراتی از قبیل آب شستگی پل ها، تخریب جاده های ارتباطی و از بین رفتن اراضی می شود. ازاینرو، پایش و نظارت بر تغییرات مجرای رودخانه ها ازجمله اقدامات اساسی در زمینه مدیریت رودخانه ها و دشت های سیلابی می باشد. در تحقیق حاضر، تغییرات جانبی مجرای رودخانه زرینه رود (جیغاتی چای) در طی 30 سال گذشته بررسیشده است. این پژوهش متکی بر کارهای میدانی و آزمایشگاهی، تصاویر ماهواره ای، نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی و داده های ایستگاه های هیدرومتری می باشد. به منظور تحلیل های کمّی از روش ها و شاخص های ژئومورفومتریک به همراه مدل hec-ras استفاده شد. مجرای رودخانه در بالادست سد انحرافی نوروزلو به دو بازه (از ابتدای بازه مطالعاتی تا شهرک صنعتی شاهین دژ بهعنوان بازه اول و از این شهرک تا محل سد مذکور بهعنوان بازه دوم) و از پایاب سد انحرافی نورزولو تا چاله ارومیه به سه بازه (از پایاب این سد تا شهر میاندوآب بهعنوان بازه سوم، از میاندوآب تا روستای چلیک بهعنوان بازه چهارم و از این روستا تا مصب بهعنوان بازه پنجم) تقسیم بندی شد. پلان فرم مجرا در بازه های بالادست سد انحرافی از نوع مئاندری با میان برهای شوت (میان پشته ای) می باشد. از پایاب سد نوروزلو تا شهر میاندوآب، درنتیجه دخالت های انسانی تبدیل به شبه مئاندری شده و سپس دوباره الگوی مئاندری ظاهر می شود. با اینکه توان رودخانه در بازه اول نسبت به سایر بازه ها زیاد است اما به علت مواجهه با یک بستر آرمورینگ و برخورد کناره های رودخانه به واحد کوهستان، از انجام کار ژئومورفیک محدودی برخوردار می باشد. درحالیکه توان نسبتاً بالای رودخانه، افزایش پهنه های سیل گیر، پوشش گیاهی پراکنده، کنترل محدود متغیر زمین شناسی و فرسایش پذیری زیاد مواد کناره باعث شده است که بازه دوم دارای بیشترین میزان دینامیک عرضی باشد. از پایاب سد نوروزلو تا شهر میاندوآب به علت برداشت شن و ماسه بستر و کناره ها، رودخانه در بستری عریض و گود افتاده جریان می یابد و ارتباط آن با دشت سیلابی خود قطعشده است. این شرایط تا حدودی در بازه پایین دست نیز دیده می شود و بنابراین ازنظر دینامیک جانبی، غیرفعال محسوب می شود. در بازه انتهایی نیز خاصیت چسبندگی رس با توان پایین رودخانه و شیب ملایم کناره ها توام شده و توسعه و مهاجرت مئاندرها از آهنگ پایینی برخوردار شده است. نتایج نشان دهنده افت چشمگیر دینامیک جانبی مجرا در طی 15سال گذشته است. شاخص های ژئومورفومتریکی برای بازه های پایاب سد نوروزلو نشان دهنده دینامیک بسیار پایین و تنگ شدگی مجرا در طی این بازه زمانی می باشد. دلیل اساسی این امر مربوط به کاهش شدید دبی رودخانه (تقریباً دوسوم) و فعالیت های انسانی می باشد. کاهش دینامیک جانبی در بازه های بالادست سد نوروزلو بهصورت افت نرخ مهاجرت جانبی مجرا، کاهش قابلتوجه رخداد میان برهای شوت و تمایل بیشتر رودخانه به الگوی مئاندری نمایان شده است.
|
کلیدواژه
|
پلانفرم، تغییرات جانبی مجرا، ژئومورفومتری، مئاندر، زرینهرود
|
آدرس
|
دانشگاه تبریز, ایران, دانشگاه تبریز, گروه ژئومورفولوژی, ایران, دانشگاه تبریز, گروه ژئومورفولوژی, ایران, دانشگاه مراغه, گروه عمران, ایران
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Analyzing Lateral Changes of the ZarrinehRoud River Channel Using Geomorphometric Techniques
|
|
|
Authors
|
kheirizadeh mansour ,rajabi masoomeh ,rezaei moghadam mohamadhosein ,daneshfaraz rasoul
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|