جایگاه دعا در آیات و روایات با تاکید بر رویکرد تربیتی آن

در زندگی انسا‌ن‌ها‌‌‌‌ همواره سختی‌ها و کاستی‌های متعددی وجود داشته است و آنها در کنار شادی‌ها و سعادتمندی‌ها با بیماری‌ها، ناملایمات و کمبودها روبه‌رو بوده‌اند. از آنجا که ظرفیت کمال وجودی انسان‌ها با همدیگر یکسان نیست، هر کسی در مواجهه با مشکلات و سختی‌ها واکنشی متفاوت از خود بروز می‌دهد. مومنان مخلص خداوند طبق آموزه‌های دینی خود آن را آزمون الهی می‌شمارند، چنانچه در جای‌جای قرآن از این آزمون‌های سخت بر بندگان عادی و حتی به مراتب سخت تر بر بندگان خاص خدا سخن به میان آمده است‌‌.البته بیشترین واکنش این گروه در شرایط مذکور صبر و دعا به درگاه معبود برای برطرف شدن سختی یا بلای آسمانی است. گرچه در واقع این بلاها برای امتحان یا تکامل بشر و در نهایت به نفع بشر است، بسیاری از انسان‌ها را یارای تحمل در مقابل مشکلات بزرگ نیست و به همین دلیل اصلی‌ترین روش رویارویی با آنها به تعبیر قرآن دعاست که فلسفه آن نزدیکتر شدن به معبود و تغییر سرنوشت انسان‌هاست. البته در قرآن دعا به معانی متعددی بیان شده است. بزرگ‌ترین آموزه تربیتی دعا وصل بنده به معبود واستغنای او از غیر است. دعا نقش‌های تربیتی متعددی درحوزه‌های فردی و اجتماعی دارد مانند‌‌ کاستن از فشارها، پرورش حس ایثار و از‌خودگذشتگی و در کنار هم بودن و تربیت جسمانی و عاطفی و مهم‌تر از همه تربیت اخلاقی فرد و جامعه برخورداراست.