تاملی در اشارات عرفانی مناجات امیرالمومنین و بهره‌های بصیرتی

زمینه و هدف: معصومان(ع) در جایگاه مرشدان طریق الی‌الله، تعالیم متنوع و متعددی دارند که یکی از مهم‌ترین تعالیم ایشان، نیایش‌هایشان است که مشحون از نکات تربیتی و عرفانی است و می‌تواند چراغ راه سالکان در مسیر قرب الی‌الله باشد. مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه، یکی از متون بی‌نظیر دینی و معرفتی است که تحقیق حاضر با تاملی در برخی از اشارات عرفانی مندرج در آن، به ‌دنبال تبیین شمه‌ای از تعالیم امیر مومنان در حوزه‌ خدا‌شناسی و انسان‌شناسی و نیز بصیرت‌افزایی برای پیروان آن حضرت است.روش: ﺍﻳﻦ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﻧﻮﻉ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻯ ﻭ ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ماهیت کیفی است که با روش تحلیل مضمون انجام یافته است. در اجرای این تحقیق بنیادی، با بهره‌گیری از روش‌های تحلیل منطقی و استدلال، در فرایند تحلیل مضمامین مناجات امیرالمومنین علی(ع)، گزاره‌های جدید تولید و ارائه شده است؛ بدین‌صورت که ابتدا اشارات عرفانی مندرج در این دعا به‌عنوان نمونه‌ آماری انتخاب شدند‌؛ سپس با تطبیق آن اشارات با آیات و روایات و نیز مقایسه‌ آنها با آرای عارفان مسلمان، عمق عرفانی آنها موردتحلیل و تفسیر قرار گرفت و در فرایند قیاس برهانی، معارف مندرج در آنها استخراج شد و درنهایت نیز، بهره‌های بصیرتی مربوطه ارائه شد.یافته‌ها و نتیجه‌گیری: آنچه عارفان را به دعا و مناجات پیوند می‌دهد درک عمیق آنان نسبت به معیت قیومیه‌ الهی و ادراک سوز دوری و درد هجران و اشتیاقشان برای اتصال به حضرت حق است. با توجه به اینکه مناجات امیرالمومنین از یک ولیّ کامل صادر شده، حاوی کامل‌ترین مضامین و دقیق‌ترین نکات برای معرفت‌النفس و معرفت‌الله است. بر اساس مفاد عرفانی این دعا، انسان عبد، مملوک، ضعیف، فقیر و فانی است و در مقابل، خدای تعالی مولا، مالک، قوی، غنی و باقی است. انسان با درک عمیق و شهود این حقایق می‌تواند از تعلقات دنیوی، هواهای نفسانی و بیماری‌های اخلاقی رهایی یابد و با رفع مانعِ «من» و ترک انانیّت، به حضرت حق متصل ‌شود و درنتیجه بسیاری از صفات الهی (قدرت، بقا، شفا، علم، عدل ...) در سالک ظهور نماید.

a reflection on the mystical references of amir al-mu’minin’s supplications and insightful benefits

background and objectives: the infallibles (pbut) have various and numerous teachings in the position of mentors on the way to god. one of their most important teachings is their prayers, which are full of educational and mystical points and can be a beacon for seekers on the way to god. the prayers of the amir al-mu’minin in the kufa mosque is one of the unique religious and epistemological texts, and the present research seeks to clarify some of the teachings of amir al-mu’minin in the field of theology and anthropology, as well as providing insight for his followers, with a reflection on some of the mystical references contained in it.methodology: this research is of a qualitative nature, which was done with thematic analysis method. in the implementation of this fundamental research, by using the methods of logical analysis and reasoning, in the process of analyzing the contents of the prayers of amir al-mu’minin ali (pbuh), new propositions have been produced and presented. thus, first, the mystical references included in this prayer were selected as a statistical sample. then, by matching those references with verses and narrations and comparing them with the opinions of muslim mystics, their mystical depth was analyzed and interpreted, and in the process of argumentative analogy, the knowledge contained in them was extracted, and finally, the relevant insightful benefits were presented.findings and results: what connects mystics to prayers and supplications is their deep understanding of the presence of god’s providence, the burning perception of distance and the pain of exile, and their longing to connect with the prophet of truth. due to the fact that amir al-mu’minin’s supplications were issued by a perfect guardian, it contains the most complete themes and the most precise points for the knowledge of the self and the knowledge of allah. according to the mystical content of this prayer, man is a servant, weak, poor and mortal, and on the other hand, god almighty is the master, owner, strong, rich and remaining. with a deep understanding and intuition of these truths, man can be freed from worldly attachments, sensual airs and moral diseases, and by removing the barrier of &i& and abandoning egoism, he can be connected to the prophet of truth, and as a result, many divine attributes (power, survival, healing, knowledge, justice …) appear in the seeker.