بررسی و مقایسه‌ سبک‌های فرزندپروری از دیدگاه اسلام و دانشمندان غربی

بشر امروزی با وجود انواع پیشرفت‌ها، به علت انحرافات اخلاقی و تربیتی، گرفتار بحران و نابسامانی‌هایی فراوان شده است که حاکی از به‌کار نگرفتن نظام تعلیم و تربیت صحیح است. انسان استعداد رسیدن به قرب الهی را دارد و این امر با تربیت حقیقی امکان‌پذیر است. «خانواده» از عوامل مهم و بسیار موثر در تربیت انسان است که هم به لحاظ زمانی و هم به لحاظ کیفیت تاثیر، مهم‌ترین محیط برای شکوفایی استعدادهای مختلف فرزند است. روابط والدین با فرزندان در محیط خانواده، عنصری اساسی برای رشد و تربیت فرزندان در تمام ابعاد وجودی آنان است. در علم روان‌شناسی، فرزندپروری به شیوة غالب بر تربیت فرزند از سوی والدین تاکید می‌کند که متاثر از عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است. در کشورهای غربی، تحقیقاتی گسترده در مورد سبک‌های فرزندپروری و آثار آن صورت گرفته و بر اساس آن‌ها، چهار سبک فرزندپروری مطرح شده است که عبارت‌اند از: فرزندپروری مقتدرانه، فرزندپروری مستبدانه، فرزندپروری سهل‌گیرانه و فرزندپروری مسامحه‌کارانه. این طبقه‌بندی، مبتنی بر پاسخ‌دهی و تقاضاهای والدین صورت گرفته است. هر یک از سبک‌های فرزندپروری با بروز و نگهداری رفتارها و ویژگی‌های فرزندان رابطه دارد؛ برای مثال «عزت‌نفس بسیار» «پیشرفت تحصیلی» و «کفایت‌های اجتماعی» از جملة متغیرهایی هستند که با فرزندپروری مقتدرانه رابطه دارند. همچنین مشکلات رفتاری، افسردگی و سایر مشکلات روان‌شناختی با فرزندپروری مسامحه‌کارانه مرتبط است. در متون اسلامی نیز به‌طور جامع به شیوه‌های تربیت فرزند اشاره شده است. از دیدگاه دین مقدس اسلام، مسئولیت اصلی فرزندپروری به عهده پدر و مادر است و آنان باید برای آموزش و تربیت فرزندان بهترین شیوه‌ها را به کار گیرند. با توجه به اینکه پژوهش‌های مربوط به فرزندپروری غالباً در کشورهای غربی صورت گرفته و با توجه به اهمیت والای فرزندپروری و تاثیرپذیری آن از مسائل فرهنگی و اجتماعی در قرن کنونی، مقالة حاضر با هدف بررسی و مقایسة سبک‌های فرزندپروری از دیدگاه دانشمندان غربی و دیدگاه اسلامی به روش توصیفی- تحلیلی از طریق بررسی منابع کتابخانه‌ای به انجام رسیده است. نتایج این پژوهش نشان داد که از میان روش‌های غربی تربیت فرزند (مطابق با نظریة بامریند)، سبک فرزندپروری مقتدرانه نزدیک‌ترین روش به روش تربیتی مسئولانه در اسلام است و سبک‌های فرزندپروری سهل‌گیرانه و مسامحه‌کارانه به‌مثابة سبک‌های ناسالم از نظر اسلام است. ازاین‌رو می‌توان گفت که سبک فرزندپروری مسئولانه، بهترین روش فرزندپروری از دیدگاه اسلامی و مشابه با سبک تربیتی مقتدرانه از دیدگاه غربی است. بااین‌وجود، کاستی‌هایی در روش تربیتی مقتدرانه وجود دارد که در روش تربیتی مسئولانه یافت نمی‌شود، به‌طوری‌که روش تربیتی مسئولانه در راستای هدف نهایی تربیت انسان قرار دارد و بر مبنای توحیدمداری و ولایت‌مداری و محبت معصومان تنظیم شده است.