ارزیابی خطر و ریسک بیابان‌زایی منطقه‌ی سبزوار با استفاده از مدل MICD

بیابان‌زایی خطری جدی برای بسیاری از کشورهای جهان و به‌ویژه کشورهای در حال توسعه مانند ایران است. مناسب‌ترین روش برای تعیین شدت خطر بیابان‌زایی استفاده از مدل‌های تجربی است. در این تحقیق برای منطقه‌ی سبزوار خطر بیابان‌زایی با مدل ایرانی micd ارزیابی شد و ریسک بیابان‌زایی تعیین گردید. برای این منظور، ابتدا نقشه‌ی واحدهای کاری (رخساره‌های ژیومورفولوژی) با استفاده از نقشه‌های شیب، زمین‌شناسی، پوشش گیاهی، کاربری، تصاویر رقومی ماهواره‌ای لندست 5، در چهار واحد، 10 تیپ و 96 رخساره‌ی ژیومورفولوژی تهیه گردید. پس از ارزش‌دهی به شاخص‌های بیابان‌زایی مدل در واحدهای کاری، نقشه‌ی خطر تهیه گردید. برای تعیین ریسک بیابان‌زایی، ابتدا عناصر در معرض خطر شناسایی و رتبه‌بندی شدند. پس از تعیین درجه‌ی آسیب‌پذیری آن‌ها نقشه‌ی آسیب‌پذیری تهیه شد. نقشه‌ی ریسک با ترکیب نقشه‌های شدت خطر، فراوانی و درجه‌ی آسیب‌پذیری عناصر بر اساس معادله‌ی ریسک تهیه شد. نتایج نشان داد که در کاربری مرتعی شاخص‌های «تداوم وزش باد بیش از 6 متر بر ثانیه به‌منزله‌ی سرعت آستانه» و «تراکم پوشش گیاهی موثر در خاک»؛ در اراضی بدون کاربری، «تداوم وزش باد بیش از سرعت آستانه» و «آثار انباشت خاک» و در کاربری کشاورزی، «مدیریت بقایای گیاهی» و «وضعیت بادشکن در اطراف مزارع» شاخص‌های موثر در بیابان‌زایی بودند. نقشه‌ی بیابان‌زایی در چهار رتبه‌ی کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد به دست آمد که بیشترین سطح منطقه را رتبه‌ی متوسط (45/46 درصد) به خود اختصاص داد. بیشترین و کمترین عناصر به ترتیب در رتبه‌ی زیاد و خیلی کم آسیب‌پذیری قرار گرفتند. نقشه‌ی ریسک بیابان‌زایی در پنج رتبه به دست آمد که بیشترین سطح منطقه را رتبه‌ی زیاد (77/46 درصد) و کمترین سطح منطقه را رتبه‌ی خیلی کم (16/9 درصد) به خود اختصاص داد. نقشه‌ی ریسک بیابان‌زایی و شاخص‌های موثر در بیابان‌زایی منطقه، به‌منزله‌ی ابزاری مناسب و کارآمد، نقشه‌ی راه برای مدیریت بحران بیابان‌زایی است. با توجه به این امر اولویت‌بندی برنامه‌ی مدیریت بحران و همچنین نوع برنامه‌ها تعیین خواهد شد.