تبیین مدل مفهومی مدیریت بحران در بازارهای تاریخی با استفاده از روش تحقیق آمیخته (نمونه موردی: بازار تاریخی تبریز)

یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های متخصصین شهری در حوزه مدیریت بحران در رابطه با بافت‌های تاریخی است که به علت فرسودگی نسبی کالبدی معمولاً در بحران‌هایی نظیر زلزله، سیل و یا آتش‌سوزی آسیب‌پذیرتر و شکننده‌تر بوده و بدیهی است که لزوم برنامه‌ریزی مناسب به‌منظور مدیریت هدفمند این مجموعه‌های تاریخی می‌بایست سرلوحه اصلی مدیران چنین آثار ارزشمندی بوده تا مانع از بروز حوادث جبران‌ناپذیر و وحشتناک شده تا علاوه بر مهار مخاطرات جانی بسیاری از آثار ارزشمندی که هویت و شناسنامه فرهنگی هر جامعه محسوب می‌شود تخریب نشود. هدف از تحقیق حاضر، در وهله اول ارائه مدلی مبتنی بر رویکرد مشارکتی در حل مشکلات مربوط به مدیریت بحران در بازارهای تاریخی و سپس، در مرحله بعدی، بررسی ضریب اهمیت مخاطرات موجود در سطح بازار تاریخی تبریز و در نهایت اولویت‌بندی زیرفضاهای مجموعه بازار تبریز بر اساس نظر خبرگان و با استفاده از روش تحلیلی سلسله‌مراتب (دلفی خبرگان) است. پژوهش حاضر از روش آمیخته (ترکیبی) و با تکیه بر هر دو نوع رویکرد کیفی و کمّی برای رسیدن به اهداف مطرح‌شده بهره برده و به گردآوری و جمع‌بندی، تحلیل محتوای یافته‌ها با استفاده از هر دو نوع رویکرد اشاره‌شده، پرداخته است. در نهایت، 4 مولفه برخاسته از خروجی مصاحبه‌های صورت گرفته با متخصصین حوزه، در بخشِ روش تحقیق کیفی، نشان می‌دهد مدیریت بحران بازار تاریخی تبریز، بدون مشارکت بازاریان و کسبه غیرقابل‌حل بوده و در نهایت این امر، خود، به چهار عامل اساسی (رضایتمندی، آگاهی، تعاملات اجتماعی و اعتماد) پیوند می‌خورد که همگی در قالب «مولفه مردم» در کنار دو مولفه «ساختار دولت» و همچنین «فضا» قابل رصد است و سه‌گانه مشارکت در بازار تاریخی تبریز را شکل می‌دهد. نتایج بخش مطالعات کمّی تحقیق حاکی از آن است که به ترتیب سه مخاطره زلزله با ضریب وزنی (0.188)، تخریب عمدی سازه توسط بازاریان و کسبه با ضریب وزنی (0.173) و در نهایت مخاطرات ناشی از آتش‌سوزی با ضریب وزنی (0.142) در اولویت اول تا سوم قرار گرفتند.

explaining the conceptual model of crisis management in historical bazaars using mixed research method (case study: tabriz historical bazaar)

one of the main concerns of urban experts in crisis management is historical contexts, which are usually more vulnerable and fragile in crises such as earthquakes, floods, or fires due to relative physical depletion. the main idea in historical texture is to prevent irreparable and horrible events. in addition to controlling the lives of many, valuable works considered the cultural identity of any society is not destroyed. the purpose of this study is to present a model based on a participatory approach in solving problems related to crisis management in historical bazaars and then, in the next step, to examine the coefficient of the importance of risks in the historical bazaar of tabriz and finally to prioritize sub-spaces of tabriz bazaar. the present study has used a mixed-method, relying on qualitative and quantitative approaches to achieve the objectives. it has collected and summarized the content of the findings using both approaches. finally, four components arising from the output of interviews with experts in the field, in the field of qualitative research method, show that crisis management of the historical market of tabriz is unsolvable without the participation of marketers and merchants. the basic (satisfaction, awareness, social interactions, and trust) are linked, all of which can be observed in the form of the &people component& along with the two components of &government structure& and &space& and form triple participation in the historical market of tabriz. the results of the quantitative studies section of the research indicate three earthquake hazards with a weight coefficient (0.188), intentional destruction of the structure by marketers and merchants with a weight coefficient (0.173), and finally, fire hazards with a weight coefficient (0.142), respectively. they were ranked first to third.