بررسی نقش برنامه‌ریزی شهری در بازیابی پس از سانحه از طریق مکان ‌یابی پایگاه‌های پشتیبان مدیریت بحران (نمونه موردی: منطقه 3 شهرداری شیراز)

برنامه‌ریزی شهری در کشور‌های جهان ‌سوم به ارائه راهبرد و سیاست‌گذاری محدودشده و اغلب فاقد نمود اجرایی است. عدم آمادگی در راستای مواجهه و رویارویی با بحران منجر به افزایش تلفات انسانی و مادی و زمان‌بر شدن فرآیند بازگشت جوامع انسانی به شرایط پیش از وقوع بحران خواهد شد. با توجه به این‌که از اصلی‌ترین نیازهای فرد آسیب‌دیده ناشی از بحران، دستیابی به یک سرپناه و دریافت خدمات اولیه در ساعات ابتدایی وقوع بحران است، پایگاه‌های پشتیبان مدیریت بحران، می‌توانند در راستای امدادرسانی به بازماندگان موثر واقع شوند. با توجه به‌عنوان پژوهش، این مطالعه به بررسی نقش برنامه‌ریزی شهری در بازیابی پس از سانحه و مکان گزینی پایگاه‌های پشتیبان مدیریت بحران در منطقه 3 شهرداری شیراز پرداخته است. این پژوهش در چارچوب روش تحقیق توصیفی- تحلیلی قرار دارد و به‌منظور جمع‌آوری داده‌های موردنیاز از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. در این پژوهش با استفاده از مبانی نظری و متون مرتبط با موضوع و همچنین تجارب داخلی و خارجی در امر مکان‌یابی پایگاه‌های پشتیبان مدیریت بحران و یا اسکان‌های موقت، 11 مولفه که شامل تراکم جمعیتی، میزان ارزش زمین، نوع کاربری، کیفیت ابنیه، هم‌جواری، تراکم ساختمانی، چندمنظوره بودن کاربری، فاصله از کاربری‌های خطرزا، میزان دسترسی به فضاهای باز، دسترسی‌پذیری سایت و کارایی زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل شهری در قالب 3 مولفه اصلی که شامل خصوصیات جمعیتی و اقتصادی، خصوصیات کالبدی و عملکردی و حمل‌ونقل، دسترسی‌پذیری و زیرساخت‌های شهری است را مورد بررسی قرار داده و سایت مورد مطالعه بر اساس این مولفه‌ها مورد سنجش قرارگرفته است. در این فرآیند نظرات خبرگان پیرامون مولفه‌ها توسط پرسشنامه طراحی‌شده، اخذ و مولفه‌ها با استفاده از روش anp، تحلیل شده‌اند. سپس در محیط نرم‌افزار arc gis، نقشه‌های موضوعی تهیه و تلفیق شده‌اند. خروجی نهایی در قالب نقشه و 8 فضای پیشنهادی ارائه‌شده است. این فضاها در سه رده از اولویت‌بندی قابل‌ارائه است. اولویت اول به اراضی قابل‌برنامه‌ریزی دانشگاه صنعتی شیراز، اراضی قابل‌برنامه‌ریزی موزه تاریخ طبیعی و اراضی قابل‌برنامه‌ریزی میانه سایت اختصاص دارد. در اولویت دوم، پهنه باغ جهان‌نما، کتابخانه مرکزی شیراز و پارک ملی جای دارند و در اولویت سوم، استادیوم حافظیه و دانشکده علوم و ادبیات قرارگرفته است.

the role of urban planning in post disaster recovery through site selection of crisis management support shelters (case study: third district of shiraz municipality)

urban planning in developing countries is limited to providing strategies and policies which are seldom efficient. the lack of preparation in facing crises will lead to an increase of material and moral damages, and the process of recovery from the crisis will take time. since one of the basic human needs affected by the crisis is having access to a shelter and receiving services in the first hours of the crisis, crisis management support shelters become very effective in providing relief to the survivors. accordingly, this study investigates the role of urban planning in post-disaster recovery and the site selection of crisis management support shelters in district 3 of shiraz municipality. this research is of descriptive-analytical type done through library method to collect the required data. use of theoretical foundations and research literature as well as the majority of experiences in site selection of crisis management support shelters or temporary settlements would lead to 11 components including population density, land value, type of land use, building quality, neighborhood, building density, multipurpose usage, distance from dangerous activities, access to open spaces, site accessibility and efficiency of infrastructure related to urban transportation in three main criteria, including demographic and economic characteristics, physical and functional characteristics, as well as transportation, accessibility, and urban infrastructures, with the study being evaluated based on these components. in this process, experts’ opinions about the components have been obtained by a researcher-made questionnaire and the components have been valued using the anp method. then, in the arc gis software, base maps have been prepared and integrated. the final output was presented with eight susceptible areas. these areas can be presented in three prioritizations. the priority is allocated to the plannable lands of the shiraz university of technology, the plannable lands of the natural history museum, and the plannable lands located in the middle of the site. the second priority is jahannam garden, shiraz central library, and national park, and the third priority is hafiziyah stadium and the university of science and literature.