هم‌سنجی مولفه‌‌های دادرسی علنی در نظام بین‌المللی حقوق بشر و نظام دادرسی کیفری ایران

دادرسی علنی به‌‌ جای ماهیت تک‌‌بُعدی، ساختاری ترکیبی و قابل تجزیه به عناصر مختلف دارد که حتّی با فقدان یکی از این عناصر، مفهوم واقعی آن تحت‌‌الشعاع قرار می‌‌گیرد. در نظام بین‌‌المللی حقوق بشر، اغلب از طریق نهادهای نظارتی حقوق بشری مانند دادگاه اروپایی، دادگاه آمریکایی و کمیتۀ حقوق بشر، سازکار‌‌های مشخصی در جهت رصد و حمایت از حقّ بر دادرسی علنی و نظارت دقیق بر اعمال آن در محاکم ملّی، صورت پذیرفته است و از رهگذر رسیدگی به قضایا و پرونده‌های مطروحه در این نهادها، مولفه‌هایی برای ساختار دادرسی علنی تعریف شده است. این مقاله با هدف بررسی این مولفه‌‌ها، در پی پاسخ به این سوال است که مفهوم، ماهیت و عناصر رسیدگی علنی در نظام دادرسی کیفری ایران تا چه اندازه با معیارهای مورد پذیرش نظام بین‌‌المللی حقوق بشر مطابقت دارد؟ در این راستا، پژوهشِ حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌‌ای، جایگاه موضوع مورد بحث را به‌‌صورت تطبیقی در این دو نظام تشریح می‌‌نماید. هم‌سنجی این موضوع در نظام بین‌‌المللی حقوق بشر و نظام دادرسی کیفری ایران، نمایانگر این است که به‌رغم آنکه دادرسی علنی به‌ عنوان یک اصل بنیادین در قانون اساسی ایران به رسمیت شناخته شده است، لیکن پیاده‌سازی آن در نظام تقنینی و قضایی ایران مستلزم این است که از یک سو، قانونگذار به برخی مولفه‌های دادرسی علنی که تاکنون از آنها غفلت نموده است، تصریح نماید و از سوی دیگر، چالش‌های اجرایی و عملی موجود در رویه دادگاه‌‌های کیفری در این خصوص مرتفع گردد.

comparison of the components of the public hearing in the international human rights system and iranian criminal proceeding system

public hearing instead of having a one-dimensional nature, has a composite structure that can be divided into different elements, and even with the absence of one of these elements, its true meaning is overshadowed. in the international human rights system, often specific mechanisms are established through human rights monitoring institutions such as the european court, the american court and the human rights committee to monitor and protect the right to public hearing and closely monitor its implementation in national courts, and through the handling of cases raised in these institutions, several components have been defined for the structure of public hearing. this article with the aim of examining these components, seeks to answer this question: to what extent do the concept, nature and elements of public hearing in iranian criminal proceeding system comply with the standards accepted by the international human rights system? in this regard, the current research, with a descriptive-analytical approach and by using library resources, describes the position of the discussed subject in a comparative manner in these two systems. the comparison of this issue in the international human rights system and the iranian criminal proceeding system shows that, although the public hearing has been recognized as a fundamental principle of iran’s constitution, its implementation in the country’s legislative and judicial systems requiring not only that the legislator stipulates some components of the public hearing which have been neglected so far, but also meet the executive and practical challenges of criminal court proceedings.