عقلانیت مرجح در فرایند سیاست‌گذاری جنایی ایران

عقلانیت، مداخلات منفعت‌طلبانه و اقتدارگرایانه کنشگران عرصه سیاست‌گذاری را محدود می‌سازد. چنانچه قائل به تاثیرپذیری نظام‌های مختلف سیاست‌گذاری از عقلانیت حتی در حداقلی‌ترین سطح خود باشیم، آنچه روند سیاست‌گذاری جنایی را از کارآمدی خارج می‌سازد، پدیده «عقلانیت مرجح» است. این پدیده محصول توجه حداکثری و انحصاری به الزامات خاصی از عقلانیت به موازات نادیده انگاشتن سایر الزامات آن در راستای تحقق منافع فردی و حزبی سیاست‌گذار و بر پایه تعصبات ذهنی اوست. این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، باتوجه‌به نظریه «عقلانیت ترکیبی اسنلن»، ضمن معرفی ابعاد مختلف عقلانیت؛ چگونگی ظهور «عقلانیت مرجح» در فرایند سیاست‌گذاری جنایی ایران و راهکارهای رفع آن را به بحث و بررسی می‌گذارد. نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که «عقلانیت مرجح» دست‌کم درمواردی نظام سیاست‌گذاری جنایی ایران را به‌واسطه مداخله حداکثری رهبران سیاسی در فرایند سیاست‌گذاری و اعمال عقلانیت‌های مرجح سیاسی، اخلاقی و دینی موثر از خود ساخته است؛ به‌گونه‌ای که سیاست جنایی عقلانی به سیاست جنایی غیرعقلانی تغییر ماهیت داده است. بر این اساس اعمال «عقلانیت ترکیبی» از طریق بازنگری در ارکان سنتی سیاست‌گذاری و تقویت حضور نخبگان حرفه‌ای و جامعه مدنی در آن، می‌تواند راه‌حل برون‌رفت از معضل عقلانیت‌های مرجح در نظام سیاست‌گذاری ایران باشد.

Super Rationalization in Criminal Policy Making of Iran

Rationality is the factor which can limit the beneficial interventions and interference of the authorized politicians. However, although all different political systems are influenced by rationality, super rationalization makes the process of criminal policy making inefficient. Super rationalization is the result of extreme attention to some limited aspects of rationality while ignoring the other aspects of it by the politicians for interests of their own and their political parties. This is caused by the subjective prejudices of those politicians. In sum, the present article with regard to the theory of mixed rationality heavy of Snellen tries to study and investigate the position of rationality in the process of policy making of Iran. The aim is to discuss the arise of super rationalization. The results suggest that “super rationality” has, at least in some cases, made Iran’s criminal policy system effective by maximizing the intervention of political leaders in the policymaking process and the application of super political, moral, and religious rationality. In a way, rational criminal policy has changed the nature of irrational criminal policy. Accordingly, the application of “mixed rationality” through reviewing the traditional elements of policymaking and strengthening the presence of professional elites and civil society in it, can be a solution to the problem of super rationality in the Iranian policymaking system