تاملی بر جرم‌انگاری استفاده از سلاح‌های شیمیایی و صلاحیت زمانی دیوان کیفری بین‌المللی در رسیدگی به این جنایت با نگاهی به جنگ عراق و ایران

امروزه حکومت قانون یکی از مهم‌ترین موضوعات حقوق بین‌الملل است. این موضوع برای نهادهایی مانند دیوان کیفری بین‌المللی هم واجد وصف درونی یعنی تقیّد آنها به رعایت اساسنامه و سایر قواعد حقوق بین‌الملل است و هم واجد وصف بیرونی یعنی تاثیر آنها بر نهادهای دیگر مانند دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و افراد انسانی برای التزام به رعایت حقوق بین‌الملل. این نوشتار با تکیه‌بر بُعد درونیِ حکومت قانون، موضوع صلاحیت دیوان بر به کارگیری سلاح‌های شیمیایی در مخاصمات داخلی و بین‌المللی با در نظر داشتن جنگ ایران و عراق را دنبال می‌کند.دیوان اگرچه صلاحیت تعقیب جنایت جنگیِ به‌ کارگیری سلاح‌های سمّی و گازهای خفه‌کننده را داراست اما نظراتی نیز در خصوص عدم جرم‌انگاری سلاح‌های شیمیایی در اساسنامه وجود دارد که موضوع قیاس در حقوق کیفری را متبادر می‌نماید. همچنین این اعتقاد وجود دارد که دیوان می‌تواند صلاحیت خود را بر افعالی که قبل از تاریخ لازم‌الاجرا شدن اساسنامه جرم بوده و در اساسنامه نیز جرم شناخته‌ شده‌اند، مانند جنایات عراق در استفاده از سلاح شیمیایی، اعمال نماید. با وجود چنین دیدگاه‌هایی می‌توان گفت برای تحقق این امر دیوان با برخی موانع از جمله صلاحیت زمانی، عدم عضویت ایران و عراق در اساسنامه، التزام به رعایت مقررات اساسنامه مانند ماده 10 و منع عطف به ماسبق شدن قوانین مواجه است و اینها اصولی هستند که دیوان در راستای حکومت قانون به آنها ملتزم بوده و نمی‌تواند بر این اساس به جنایت رژیم بعث عراق رسیدگی نماید.

Reflections on the Criminalization of Use of Chemical Weapons and ICC’s Jurisdiction Ratione Temporis on this Crime in the light of the Iraq Iran War

Today, the rule of law is one of the most significant subjects in international law. The rule of law for the organizations such as international criminal court both possesses internal dimension, namely they must be under an obligation to respect their constitutive statute and other rules of international law and external dimension, namely their impact on the other institutions such as states, international organizations and human beings to respect international law. Based on the internal dimension of the rule of law this essay considers ICC’s jurisdiction on employing chemical weapons in international and noninternational conflicts, due regard to Iraq war against Iran.Although, ICC has the jurisdiction to prosecute employment of poisoned weapons and asphyxiating gases, there are some opinions on the noncriminalizing to employ chemical weapons in the statute in which it makes haste analogy in the criminal law. Additionally, there is an opinion that ICC can exercise its jurisdiction on some conducts which were crimes before the entry into force of the Statute and now those crimes have also been criminalized in the Statute. Nonetheless, it can be said for realization of this issue, ICC faces with some obstacles such as Jurisdiction Ratione Temporis, nonmembership of Iran and Iraq in the Statute, obligation to observe Statute’s regulations, for example article 10 and the rule of nonretroactivity Ratione Personae and these are principles in which ICC is obliged to apply in direction of the rule of law.