تحلیلی زبان‏شناختی بین‏ الادیانی از گزاره قرآنی «لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا»

یکی از آیات قرآن کریم که در طول سده‏ های متمادی، موضوع گفتگوهای درازدامن قرار گرفته، آیه شریفه بقره/104 است که به گفته مفسران، مسلمانان را از به‏ کارگیری تعبیر «راعِنا» بازداشته و ملزم به جایگزینی آن با تعبیر «انْظُرْنا» کرده است. به رغم آنکه عالمان تفسیر در خصوص معنای «راعنا» و دلایل نهی از گفتن آن، بالغ بر هفت نظرگاه تفسیری پیش افکنده ‏اند، هنوز ابعاد و زوایایی از بحث باقی مانده است که می ‏طلبد با اتخاذ رویکردهای جدیدِ مطالعاتی، از نو به بحث گذاشته شود. پژوهش حاضر با هدف جبران این خلا مطالعاتی در صدد است با عنایت به داده ‏های زبان‏شناختی و بین ‏الادیانی که پیشتر از نظرها دور مانده است، تحلیلی جدید از مخاطبانِ این آیه شریفه و معنای «راعنا» عرضه نماید. در این پژوهش اثبات می‏ شود که اهل کتاب با اثرپذیری از آموزه‏ های عهدینی، رابطه «پیامبر اکرم پیروان» را در قالب رابطه «شبان گوسفندان» صورت‏بندی می‏ کردند. این در حالی است که خداوند متعال در آیه شریفه بقره/104، مومنانِ اهل کتاب را به وانهادنِ استعاره‏ عهدینیِ شبانی امر کرده و بدین سان، آنان را نه صرفاً به جایگزینی تعبیر «راعنا» با «انظرنا»، که به تغییر در صورت‏بندی رابطه پیامبر اکرم(ص) با توده‏ های مردم فراخوانده است.

linguistic-interreligious analysis of the qur’anic verse lā taqūlū rāˁinā wa qūlū ˀunẓurnā

one of the verses of the holy qur’an which has been under debate for centuries is baqarah/104. according to muslim exegetes, the abovementioned verse prevented muslims from using the term rāˁinā and called on them to replace it with the term ˀunẓurnā. although the exegetes have put forward seven ideas about the meaning of rāˁinā and the reasons behind preventing muslims from saying it, there are still some hidden aspects which require conducting new studies based upon new scientific approaches. that’s why this study, considering the previously neglected linguisticinterreligious data, is going to provide a new analysis of the audience of the qur’anic verse baqarah/104 and the exact meaning of the term rāˁinā. this study proves that the jews, being influenced by the teachings of the old testament, viewed the relations between prophet and the followers as the relations between shepherd and sheep. however, the almighty god commanded the jews to abandon the deeplyrooted metaphor of shepherding. therefore, the qur’anic verse lā taqūlū rāˁinā wa qūlū ˀunẓurnā called on the jews to not only replace the term rāˁinā with ˀunẓurnā, but to change the formulation of relations between prophet and his followers.