ارزیابی دیدگاه‌های روش‌شناختی هاوتینگ در حوزه نقد ادبی قرآن

امروزه شناخت دقیق و مبنایی دیدگاه‌های خاورشناسان و روش‌های پژوهشی آن‌ها درباره قرآن و نقد علمی این دیدگاه‌ها بر اساس مبانی دینی و عقلی استوار، ضرورتی انکارناپذیر است. جرالد هاوتینگ قرآن‌پژوه انگلیسی، یکی از خاورپژوهانی است که بر اساس روش نقد ادبی به پژوهش درباره آیات قرآن پرداخته است. انتقادات ادبی هاوتینگ بر قرآن، به طور مجموع از سه جهت مطرح شده است: پیدایش قرآن در محیط فرقه‌ای؛ ماهیت جدلی آیات قرآن؛ هویت زمانی متاخر قرآن و مخاطبان آن. دیدگاه های مذکور به این نحو رد می‌شوند: قرآن برخلاف متون مقدس دیگر، ماهیت بشری ندارد و متن آن بر انواع اعجاز، مانند بلاغت، علوّ معنا و نیز عدم‌اختلاف در بیان مشتمل است که همه این شگفتی‌ها، از وحیانی و غیربشری بودن آن ناشی می‌شود. مقایسه قرآن با کتب مقدس یهودیمسیحی از حیث ماهیت جدلی، نادرست است و آن نوع جدلی که هاوتینگ از آن سخن گفته، قرآن نسبت به مخاطبان خود به کار نبرده است. سبک قرآن، برخلاف سبک کتب مقدس دیگر، بیان‌گر اصالت تاریخی آن است. متن قرآن از طریق تواتر به دست مسلمانان رسید و تواتر تاریخی، نشان می‌دهد که قرآن از طریق وحی بر پیامبر(ص) نازل شده است.

The Evaluation of Hawting’s Methodological Viewpoints within the Domain of the Literary Criticism of the Qur’ān

Nowadays, the precise and principled understanding of the orientalists’ viewpoints and their research methods in studying the Qur’ān as well as the scientific criticism of these viewpoints based on robust religious and intellectual principles are undeniable necessities. Literary criticism is a critical method that has been applied by the orientalists to the qur’ānic studies. One of the scholars that has used this method – of course via an intertextual approach – to study the qur’ānic verses is Gerald Hawting, the British Qur’ān researcher. Hawting’s literary criticisms against the Qur’ān are in three directions, namely the appearance of the Qur’ān in a sectarian atmosphere, the dialectical nature of the qur’ānic verses, and the temporal lateness of the Qur’ān compared to its audience. These three dimensions can be rejected based on the intellectual and narrative reasons, as follows. First, the mere connection of the Islamic world with the monotheistic religions that had appeared before it is not a reason for the effectiveness of those religions on the appearance of the Qur’ān. Moreover, unlike other sacred Scriptures, the Qur’ān does not have a human nature and its text involves various types of miraculous qualities such as eloquence, sublimity of meaning, and freedom from any disagreement in expression. All these wonders derive from its divine and nonhuman nature. The comparison of the dialectic nature of the Qur’ān and that of the JudoChristian Bibles is false, as in the Qur’ān, that type of dialectics suggested by Hawting has not been used to address the audience.