گونه‌شناسی روایات تفسیری امام صادق علیه السلام در منابع اهل‌سنّت

امام صادق(ع) به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته اهل‌بیتِ رسول‌الله(ص) علاوه بر جایگاه مذهبیِ ویژه‌ در میان شیعیان، مورد توجّه اهل‌تسنّن نیز می‌باشد. اهل‌سنّت که در منابع خویش از امام صادق(ع) بیشتر با نام جعفربن‌محمد یاد می‌کنند، در منابع رواییِ خود، به‌ویژه تفاسیرشان، تعداد مُعتنابهی از روایات تفسیری امام صادق(ع) را نقل کرده‌اَند. بیشترِ این احادیث، بدون ذکر سند و به‌طور مستقیم از آن‌حضرت نقل شده است که نشان از باور اندیشمندان اهل‌سنّت به مقام والای امام صادق(ع) در عرصه تفسیر قرآن دارد. این مساله، وقتی روشن‌تر می‌شود که بدانیم در 79 سوره از 114 سوره قرآن، و جمعاً ذیل 341 آیه قرآن، در منابع روایی و تفسیریِ اهل‌تسنّن روایاتی از امام صادق(ع) دیده می‌شود. در این مقاله، پس از استخراج و دسته‌بندی احادیث مورد نظر به روش توصیفی تحلیلی و گردآوریِ کتابخانه‌ای، روشن می‌شود که دستِ‌کم در پنج حوزه: 1 بیان معانی تنزیلی شامل: ایضاح لفظی (واژه‌شناسی) و ایضاح مفهومی (نکات تفسیری: تبیین مجمل، تخصیص عام، تقیید اطلاق، توضیح مفاهیم شرعی، تفصیل احکام قرآن، بیان ناسخ و منسوخ و ...)؛ 2 بیان معانی تاویلی شامل: بیان مصادیق (جری و تطبیق) و بیان لایه‌های معنایی (بطن آیه)؛ 3 بیان فضای نزول شامل: سبب نزول و شان نزول؛ 4 استناد به آیات قرآن؛ و 5 بیان قرائات قرآنی از آن امام(ع) در کتب مذکور بیاناتی موجود است. بررسی سندی این احادیث از عهده این نوشتار خارج است و مجالی دیگر می‌طلبد.

The typology of Imam Sadiq’s interpretive narratives in Sunni sources

Imam Sadeq as one of the prominent figures of the Prophet’s Family, in addition to the special religious status among the Shiites, is also considered by the Sunnis. The Sunnis, who in their sources refer to Imam Sadeq more commonly as Ja’farben Muhammad, in their narrative sources, especially their interpretations, there are a number of credible interpretations of Imam Sadiq’s interpretation. Most of these hadiths, without mentioning the document, have been directly quoted by His Majesty, indicating the belief of the Sunni scholars in the high position of Imam Sadiq in the interpretation of the Qur’an. This issue becomes clearer when we know that in 79 suras out of 114 suras in the Qur’an and in total 341 following Qur’anic verses, there are narrative and interpretive sources from the Sunnis of Imam Sadiq. In this article, after extracting and classifying the hadiths in question through descriptive analytical method and library collection, it becomes clear that at least in five areas: 1. The expression of Appearance meanings; 2. The expression of interpretative meanings; 3. The expression of the space of the descent; 4. The reference to the verses of the Qur’an; 5. Expression of Qur’anic verses from that Imam There are some sayings in these books. Examining the evidence of these hadiths is beyond the scope of this text and requires further authorization.