مفهوم‌شناسی جهاد کبیر در قرآن کریم و تبیین عرصه‌های آن

جهاد کبیر تنها ترکیب وصفی در حوزه جهاد، در آیات قرآن کریم است. از آنجایی که در آیات قرآن و نیز سنت اهل‌بیت، جنبه نظامی در موضوع جهاد پررنگ و برجسته است، شایسته است موضوع «جهاد کبیر» مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود آیا جهاد کبیر نیز در حوزه نظامی است یا به عرصه‌های دیگری مربوط می‌شود. مفسران و فقها نوعاً در مورد جهاد به معنای جنگ نظامی به‌تفصیل بحث کرده‌اند، اما در باب جهاد کبیر و مصداق و عرصه‌های آن پژوهش چندانی صورت نگرفته است. لذا مسئله اصلی مقاله پیش رو، تبیین چیستی مفهوم جهاد کبیر در قرآن کریم و بیان مهم‌ترین عرصه‌های آن است که نوآوری مقاله را تشکیل می‌دهد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با استناد به نظر مفسران و تحلیل دیدگاه‌های آنان موضوع جهاد کبیر را مورد پژوهش قرار می‌دهد. براساس یافته‌های تحقیق، جهاد کبیر مشتمل بر دو ویژگی «جهاد» به مفهوم عام آن یعنی همراه بودن امری با سختی و به ‌کار بردن نهایت تلاش در جهت تحقق هدف است. در عین حال، ابزاری که در جهاد کبیر استفاده می‌شود نظامی نیست، بلکه بسته به اختلاف موجود در تفسیر آیه 52 سوره فرقان، «معارف و آموزه‌های قرآن کریم» و یا «تبعیت نکردن از کافران» است. جهاد فرهنگی، جهاد اقتصادی، جهاد سیاسی و جهاد علمی مهم‌ترین عرصه‌های جهاد کبیر است که دشمن می‌تواند با دور کردن امت اسلامی از این صحنه‌های جهاد، جامعه اسلامی را به اطاعت از خود وادار نماید.

Study of the Concept of Great Jihad and its Fields in the Holy Quran

Great Jihad (Jihad Kabir) is one of the issues branching off the concept of Jihad in the holy Quran. Due to the significance of this issue, the main problem of the present article is explanation of the nature of the concept of Great Jihad in the holy Quran and that of the most important fields of the same. Great Jihad is one of the extensions of Jihad. The principal components of Jihad are also available in the concept of Great Jihad. They are as follows: an issue accompanying hardship and trouble, exercising one’s utmost towards achieving a goal. Opposing unbelievers is another component derived from Q 25: 52. The whole of these components constitute the concept of the Great Jihad. The means of Great Jihad, depending on the difference in interpretation of the above verse, is the teachings of the holy Quran, or opposing and resisting against unbelievers. Cultural Jihad, economic Jihad, political Jihad, and scientific Jihad are the main fields of the Great Jihad. Making the Muslim community far from these fields of Jihad, the enemy attempts to make Muslims follow it in those fields.