بررسی پاسخ‌های صدرالمتالهین به ناسازگاری اصالت وجود و معلولیت اشیاء

اصالت وجود از ارکان بنیادین حکمت صدرایی است. یکی از اشکالات وارد شده به آن این است که اصالت وجود مستلزم واجب الوجود بالذات بودن همه موجودات است. ملاصدرا دو پاسخ به این اشکال داده است: پاسخ نخست بر مبنای تفکیک دو معنای واژه «بالذات» است و توجه به امکان فقری و تفکیک ضرورت ذاتی منطقی و فلسفی، اساس دومین پاسخ صدراالمتالهین به این اشکالند. اکثر متفکران و صاحبان اندیشه پس از ملاصدرا، تنها به یکی از این دو پاسخ توجه کرده‌اند. این در حالی است که چنین رویکردی ناتوان از حل اشکال بوده و طریق صائب آنست که ضمن توجه به هر دو پاسخ، مناط نیاز به علت را از امکان ذاتی به امکان وجودی تغییر دهیم. برای این منظور ابتدا تصویری از مدعای اصالت وجود ارائه، سپس اشکال مشهور شیخ اشراق بر اصالت وجود را طرح نموده و پس از بیان جواب ملاصدرا به آن و مبتنی بر همین جواب، به طرح اشکالِ اصلی که موضوع نوشتار حاضر است، خواهیم پرداخت.