مفسر معیار در قرآن پژوهی ملاصدرا

اندیشمندان اسلامی، از فقها و متکلمان گرفته تا حکما و عرفا، توجه ویژه به آیات قرآنی داشته و هر کدام به قدر توان خود و با تکیه بر معارف و مبانی علوم تخصصی خود به تفسیر کلام الهی پرداخته و متون تفسیری گرانقدر و مختلفی را نگاشته‌اند. اختلاف موجود ریشه در تعریف متفاوت آنان از تفسیر صحیح و معیار دارد. ملاصدرا، بنیان‌گذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه، نیز با تکیه بر دو مشرب مشائی و اشراقی تفسیر قرآن کریم نگاشته است. این مقاله بر آن است تا تبیین ملاصدرا از تفسیر صحیح و مفسر معیار را استخراج کند. وی در قرآن‌پژوهی خود بر این باور است که مفسر با تکیه بر استدلال و برهان عقلانی از یک طرف و بهره‌گیری از مجاهدات نفسانی و اشراقات قلبی می‌تواند به ملکوت و غیب الهی متصل شود و اشارات عرشی و فیوضات ربانی را در آینه قلب خود مشاهده کند و به مرتبه مکاشفه و رسوخ در علم برسد و معانی آیات الهی را دریافت کند. این دو مقوله در متن تفسیر ملاصدرا با تعبیر «هدایه عقلیه» و «لمعه اشراقیه» بیان شده‌اند. وی معتقد است که نفس مفسر قرآن با گذر از قوه فکر و مجهزشدن به قوه حدس و سپس با شدت در قوه حدس می‌تواند به مدارج بالاتری از قوا دست یازد؛ قوه‌ای که در نوع کمالی آن قوه قدسیه نامیده می‌شود. ملاصدرا شدت در حدس و قوه قدسیه را علاوه بر نفس شریف انبیا (ع) برای مفسران غیرنبی ـ به شرط مواظبت از نفس و رفع موانع و حجاب‌های نفسانی و اشتعال کبریت نفس به انوار ملکوتی ـ نیز قائل است. وی تفسیر خود را محصول چنین فرایندی و فیوضات ربانی بر قلب خودش می‌داند.

Standard Commentatorin MullaSadra's Quranology

Islamic scholars, includingauthorities, theologians, philosophers and mystics, pay attention to the Quran and attempt to interpret it based on their knowledge and expertise and toproduce many exegetical works. This difference stems from their different definitions and criteria of correct and standard interpretation. As the founder of the philosophical school of Transcendental Wisdom, MullaSadra interprets Quran in the base of the Peripatetic and illumination schools. This article indicates correct interpretation and standard commentatorfrom point of view of MullaSadra. According to his Quranology, in the one hand, commentatorthrough rational arguing, and on the other hand, by intuition, connects to God#039 s kingdom and the unseen universe and perceives the meanings of Quranic verses. In his terminology, these are called rational guidance (Hidayahalaqliyya) and illuminative brightness (Lomeye Eshraghiyye). The commentor of Quran by passing from understanding and reasoning and then depending to the talentof opinion and then insisting on that talent, he  elevates  to supreme talents, which its final degree is  sacredtalent (QuvveyeQodsiyye). In his view, such as the prophets,commentator too has the ability of gaining sacred talent, provided that he observe the purity of soul, remove veils of soul and transfiguresoul with Divine lights. He says that his interpretation is the result of Divine hints to his heart.