خلود جهنمیان و بهشتیان از منظر ملاصدرا و علامه طباطبایی

در قرآن آیات متعددی هست که مسئله خلود بهشتیان و جهنمیان را گوشزد می‌کند، عده‌ای را سعادتمند و مخلّد در بهشت و متنعم از نعمت‌های آن، و دسته دیگر را شقاوتمند و معذّب به انواع عذاب معرفی می‌کند. در این مقاله، سخن در معنای «خلود» در آیات 105 تا 108 هود متمرکز است و به واکاوی میزان و قلمرو آن از منظر ملاصدرا و علامه طباطبایی می‌پردازد؛ در اینکه مراد از خلود چیست و آیا بین خلود اهل بهشت و جهنم تفاوتی هست یا نه؟ بین مفسران و متکلمان اختلاف نظر وجود دارد اکثراً آن‌ها را یکی دانسته‌اند و به معنای بقا و جاودانگی اهل بهشت برای همیشه و ماندگاری اهل جهنم در جهنم به صورت دائمی و نامحدود می‌دانند. در این عرصه دیدگاه مفسر مطرح معاصر، علامه طباطبایی (ره)، و میزان هماهنگی بین نظر ایشان و ملاصدرا حائز اهمیت است. مسئله به روش تحلیل محتوا بر اساس داده‌ها و اطلاعات گردآوری شده است. از آن‌جا که قرآن در آیات هود خلود بهشتیان و جهنمیان را به دوام آسمان‌ها و زمین معلق دانسته، ابتدا مراد از آسمان و زمین و میزان دوام آن‌ها بررسی می‌شود و سپس مسئله خلود مورد کنکاش و مداقه قرار می‌گیرد. بنا بر نتایج، عده‌ای آسمان و زمین را دنیایی، اما علامه و ملاصدرا اخروی می‌دانند، علامه خلود را دائمی، ملاصدرا آن را بسته به نوع عقیده، کمیت، کیفیت و موجبات عذاب می‌داند. آنچه حاصل شد اینکه قرآن طبق عدل الهی محدودیت خلود جهنمیان، و مطابق فضل الهی بقای اهل بهشت را بیان می‌کند.

Mulla Sadra and Allameh Tabatabai on Permanent Residence of People of Hell and Heaven

There are several verses in Quran regarding the issue of Permanent residence of people of hell and heaven. According to those verses, some people have permanent residence in the heaven and enjoy its pleasers, while others endure tortures of hell. In this paper, we willconcentrate on the meaning of permanent residence in the Hood chapter of Quran, verses 105 108, and will analyze the range of permanent residence from the viewpoint of MullaSadra and Allameh Tabatabai. There are debates and controversiesbetween theologians about the purpose of permanent residenceand permanent residenceof people of hell and heaven. Mostly, they are regarded same as each other.Thus, it means endless residence of people in heaven and endless residence of people of hell in hell. In this context, the viewpoint of Allameh Tabatabaei and the extent of conformity between him and Mollasadra is of importance, since in some verses, permanent residenceof people of hell and heaven are related to the persistence of the earth and the sky. Therefore,firstly, the meaning of earth, sky and their persistence is investigated and afterwards, the issue of permanent residencewas scrutinized.  We found that some people regard the sky and the earth as material, but Tabatabaei and MollaSadra consider them as matters of the hereafter. Allameh considers permanent residenceas a endless one, but MollaSadrabelieves that it is depended to what people believe, and to the quality and quantity of their tortures.  According to the verses of Quran, because of divine justice, the permanent residenceof people in the hell is  limited and, on the other hand, because of divine  grace, survival of people in heaven is permanent.