حقیقت ابصار از منظر سهروردی و ملاصدرا

سهروردی ادراک بصری را اشرف ادراکات حسی می‌داند. وی معرفت‌شناسی اشراقی را با ابصار آغاز می‌کند و قاعده اشراقی ابصار را چنان بسط می‌دهد که ادراکات مراتب بالاتر را نیز دربر می‌گیرد؛ بنابراین در معرفت‌شناسی اشراقی نخست باید فعل ابصار را از دیدگاه فلسفی تحلیل و بررسی کرد تا بتوان در نهایت به درک حقیقت علم حضوری اشراقی نایل آمد، اما ملاصدرا که بحث‌های فلسفی خود را بر اساس اصالت و بساطت وجود مطرح می‌کند، مبحث ابصار نفس را هم ناشی از بساطت و تجرد و احاطه وجودی نفس می‌داند. در نظر وی آنچه نفس دریافت می‌کند غیرمادی و از شیونات و تصرفات بالطبع نفس با افاضه قدرت الهی و در نتیجه مدرکات بالذات نفس است و به تعبیر دیگر، معرفت نفس در حقیقت کشف و نمود مدرکات باطنی نفس است که در جهان مادی، به صورت ادراک قوا نمود می‌کنند که در حقیقت آلات و معدات ادراک نفس‌اند. پس معرفت نفس ناشی از اتحاد آن در قوس صعود و خلاقیت در قوس نزول است.