تحلیل مسیله شر ادراکی از منظر ملاصدرا

بخشی از آنچه در این دنیا به فهم و تجربه انسان درمی‌آید ملایم طبیعت وی نیست. از سویی، استدلال و باور به وجود خداوند حکیم، قادر و عادل مطلق برای متالهان از جمله امور انکارناشدنی است. مسیله شر در دوران معاصر بیشتر حاصل صورت‌بندی گزاره‌هایی است که خمیرمایه اصلی آن‌ها برگرفته از همین دو جنبه فهم و تجربه انسانی است. منطقاً و به لحاظ تاریخی پیش از چنین صورت‌بندی نوعی ناسازگاری در این دو جنبه به نظر می‌آمده که متالهان و فلاسفه را به تامل واداشته است، چراکه با نظر به عالم، خصوصاً درد و رنج (شر) در عالم و مخلوق خدای حکیم و قادر و عادل مطلق دانستن آن، به طور طبیعی و در بدو امر ناسازگاری دیده می‌شود و پرسشی مطرح می‌شود مبنی بر این‌که چگونه است که چنان خدایی چنین عالمی را خلق کرده است؟ملاصدرا برای حل مسایل ناشی از این ناسازگاری به دو رویکرد (در دو ساحت مابعدالطبیعی و ادراکی) متوسل شده است. در رویکرد نخست، مبنای او نظر به عالم به نحو ماتقدم و تحلیل مسایل به طور مابعدالطبیعی است؛ یعنی همچون اسلاف خود به بحث از عدمی‌بودن شر و ... می‌پردازد، اما او در رویکرد دوم تجربه را مقدم می‌کند که نتیجه آن پذیرش وجود شر ادراکی (درد، رنج و ...) و حل مسیله شر با این ابتداست. از نظر وی راه‌حل این است که شرور ادراکی را حقیقتاً شرور بالذات و علاوه بر آن شرور مضاعف بدانیم و با تاکید بر این معنا، به جای توجه به مخلوق‌بودن عالم، به دستگاه ادراکی مدرک توجه کنیم.